Dit soort kleinigheden
Claire Keegan
Claire Keegan (Auteur), Harm Damsma (Vertaler), Niek Miedema (Vertaler)
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Uitgeleend
|
Wereldbibliotheek, © 2024 |
VERDIEPING 3 : NIEUW DUIZENDZINNEN : KEEG |
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Uitgeleend
|
Wereldbibliotheek, © 2024 |
VOLWASSENEN : ROMANS : KEEG |
Dirk Jan Arensman
ru/eb/10 f
Op het allerlaatste moment is een drieluik, deels nieuw, omdat het titelverhaal werd aangevuld met twee 'verhalen over vrouwen en mannen' uit bundels uit 1999 en 2007, waardoor het boekje tevens een ragfijne minibloemlezing rond het thema misogynie is.
In het laatste (en oudste) verhaal 'Antarctica' weet je na de eerste zinnen al haast zeker dat je het verslag van een gedoemde onderneming leest: 'Elke keer dat de gelukkig getrouwde vrouw een paar dagen wegging vroeg ze zich af hoe het zou voelen om met een andere man te slapen. Dat weekend was ze vastbesloten erachter te komen.' Maar hoezeer haar combinatie van kerstinkopen doen en jagen op een onenightstand op een nachtmerrie uitdraait, is na twintig sluipend spannende pagina's evengoed een fikse verrassing.
De langzame, pijnlijke dood speelt zich af in het Heinrich Böllhuis op het Ierse Achill Island, waar een kersverse schrijver-in-residence zich verheugt op een heerlijk vruchtbare werkdag. Totdat zich een passief-agressieve hoogleraar Duitse literatuur opdringt, die tijdens een tergend stroef verlopende visite/privérondleiding verkapte verwijten begint te spuien - 'veel mensen willen hier werken' - die gaandeweg steeds ongeremder worden.
Typerend: de reden voor zijn overkokende woede wordt in een gemompelde bijzin duidelijk. (Een reden die de vrolijke rechtvaardigheid van de finale wending trouwens niet minder zoet maakt.)
Wraaklust
Keegan was dus altijd al een meesteres op de korte baan. Maar 'Op het allerlaatste moment' is waarschijnlijk toch het sterkst van de drie. We volgen daarin de onopmerkelijke kantoorklerk Cathal, van wie pas geleidelijk blijkt waarom hij een uitgesproken deprimerende dag beleeft.
Tussen saaie alledaagsheden door denkt hij namelijk in wrok terug aan een gestrande relatie met de joyeuze Française Sabine. Maar voel je bij oppervlakkige lezing misschien nog vaagjes met die sukkelaar mee, in tussenzinnetjes en terzijdes verraadt hij onbewust steeds meer van zijn houding jegens vrouwen.
Een klein wonder van subtiel realisme dat je dichtslaat met de tevreden vaststelling: verdiende loon.
Sam De Wilde
ru/eb/24 f
Dat er weinig grote drama's zijn in een mensenbestaan, zei Claire Keegan toen Dit soort kleinigheden in het Nederlands verscheen. “Het leven is een opeenstapeling van kleine, schijnbaar onbelangrijke dingen. Maar die kunnen ons wel parten gaan spelen.” Met die kleine, schijnbaar onbelangrijke dingen vat ook het titelverhaal aan van Op het allerlaatste moment , Keegans nieuwste verhalenbundel. Daarin beleeft kantoorklerk Cathal een even saaie dag als alle andere, en Dublin krijgt “het weer dat was voorspeld”.
Nog voordat de eerste bladzijde goed en wel is omgedraaid, toont Keegan al waar ze goed in is: uit die ogenschijnlijke banaliteit een welhaast ondraaglijke spanning puren. Terwijl Cathal buiten kinderen en zonnebaders ziet, verwondert hij zich over het feit dat het leven moeiteloos doorgaat “ondanks alle pijnlijke menselijke verwikkelingen en de wetenschap hoe alles moest eindigen”.
Die combinatie van geladenheid en onbeduidendheid is Keegans grote sterkte, maar ze vormt ook weleens de achilleshiel van haar verhalen. Doordat Keegan ongemakkelijk spannend naar een ontknoping toewerkt, staan of vallen die verhalen met de niet altijd even onverwachte clou.
Pijnlijke dood
Het beste stuk uit deze bundel is niet toevallig het tweede, veel minder op onthulling drijvende verhaal over een schrijfster in residentie die bezoek krijgt van een nogal vervelende man. Keegans gave om met de juiste details onbehagen te creëren, komt beter tot haar recht wanneer ze niet per se ten dienste van een verrassing staat.
Op het allerlaatste moment wordt op het titelblad gepresenteerd als een bundel “verhalen over vrouwen en mannen”. Hoewel de verhalen nooit bedoeld waren om samen te verschijnen - het tweede is het openingsverhaal uit Walk the blue fields (2007), het derde komt uit Keegans debuutbundel - zijn ze thematisch wel verwant. Ze behandelen alle drie de machtsverhouding tussen de seksen.
Waar Keegan die verhoudingen in 'De langzame, pijnlijke dood' nog slim en subtiel omkeert, gaat ze in 'Antarctica' minder verfijnd te werk. Dit vroege verhaal over een gelukkig getrouwde vrouw die erachter wil komen “hoe het zou voelen om met een andere man te slapen” bewijst dat Keegan al van bij de start van haar schrijversloopbaan de kunst van de sfeerschepping en de spanningsopbouw beheerste, maar het toont ook aan dat een zekere 'plotafhankelijkheid' haar toen al parten speelde. Het niet geheel onverwacht, maar ook niet geheel geloofwaardig in psychologische horror eindigende verhaal heeft dezelfde kwaliteiten en gebreken als het werk dat Keegan vandaag produceert.
Keegan is een van die zeldzame auteurs die zich al jarenlang in korte verhalen specialiseert. Het is niet vreemd of ongebruikelijk dat niet alle verhalen in een boek even sterk zijn. Alleen valt het in een bundel met slechts drie verhalen net iets harder op.
Vertaald door Harm Damsma en Niek Miedema. Wereldbibliotheek, 112 blz., € 17,99 (e-boek € 8,99). Oorspr. titel: 'So late in the day'.
Hans Bouman
rt/aa/23 m
Claire Keegan is een auteur van weinig woorden - maar elk woord doet ertoe. Ze debuteerde in 1999 met de indrukwekkende verhalenbundel Antarctica en publiceerde sindsdien een handvol verhalen en novellen, die allemaal even compact als briljant waren. Het duurde even voordat het grotere publiek oog kreeg voor het talent van deze publiciteitsschuwe Ierse (County Wicklow, 1968). Maar sinds ze in 2022 met Dit soort kleinigheden (Small Things Like These) de shortlist van de Booker Prize haalde - het kortste boek dat ooit voor de prijs werd genomineerd - kan haar werk zich in brede waardering verheugen. En, laat ik het nog maar eens herhalen, geheel terecht.
De sterk toegenomen belangstelling voor haar boeken vertaalt zich bij Keegan niet in een hogere productie. Dus doen haar uitgevers hun best haar beperkte oeuvre zo strategisch mogelijk uit te baten. Vorig jaar werd haar uit 2010 stammende novelle Pleegkind (Foster) uitgebracht als 'opvolger' van Dit soort kleinigheden. Nu verschijnt de bundel Op het allerlaatste moment (So Late in the Day), waarin naast het (inderdaad nieuwe) titelverhaal twee oudere verhalen zijn opgenomen, zodat er in elk geval een boekje van meer van 100 pagina's viel samen te stellen. Maar alleen wie zijn leesvreugde bij de kiloknaller zoekt, heeft reden tot klagen.
De drie verhalen in Op het allerlaatste moment zijn stuk voor stuk uitnodigingen tot rustig en zorgvuldig lezen. De gebeurtenissen en hun achtergronden worden je niet voor de voeten geworpen, maar mag je zelf stap voor stap ontdekken en interpreteren, zonder dat er ook maar een moment sprake is van hermetisch intellectualisme.
Het titelverhaal is geschreven vanuit het perspectief van Cathal, een middelbare man die als ambtenaar in Dublin werkt. Hij lijkt iets naars te hebben meegemaakt, want zijn collega's gaan vriendelijk-omzichtig met hem om en zijn chef laat hem goedmoedig weten dat hij best wat eerder naar huis mag gaan. Wat er precies aan de hand is, wordt pas in de allerlaatste zin van het verhaal uitgesproken, maar Keegan geeft haar lezers stap voor stap de gelegenheid om al ruim voor die tijd hun eigen conclusies te trekken.
We lezen over Sabine, half Frans, half Iers, met wie Cathal twee jaar eerder heeft kennisgemaakt. Er is een romance tussen de twee ontstaan, maar wel een in allerlei opzichten uiterst zuinige. Als Sabine een kersentaart maakt, miezemuist Cathal vooral over de prijs van de kersen. Als Sabine kookt, doet hij hetzelfde over de afwas. Ook wanneer zij er zonder make-up anders uitziet dan met, is dat reden tot sikkeneurigheid. Cathals gepassioneerde huwelijksaanzoek luidt: 'Waarom gaan we niet trouwen?', al snel gevolgd door het hartelijke 'Er is geen reden waarom ze geen kind zouden nemen'. Natuurlijk valt de verlovingsring vervolgens duurder uit dan Cathal had verwacht.
Via een reeks kleinigheden bouwt Keegan het portret op van een man die gewend is uitsluitend vanuit zijn eigen belangen te denken, die gespeend is van elke verbeeldingskracht en - zo wordt gaandeweg duidelijk - eigenlijk een afkeer heeft van vrouwen. Een afkeer die deel uitmaakt van de cultuur waarin hij wortelt en die hem met de paplepel is ingegoten. Cruciaal is een jeugdherinnering waarin de jonge Cathal met de familie aan tafel zit. Moeder heeft zojuist het eten opgediend en op het moment dat ze wil gaan zitten, schuift Cathals oudere broer bij wijze van grap haar stoel naar achteren, zodat de bijna 60-jarige vrouw op de grond valt. In plaats van zijn zoon bestraffend toe te spreken, lacht de vader smakelijk mee om deze goede grap.
Ook de andere verhalen in de bundel, 'De langzame, pijnlijke dood' en 'Antarctica', gaan over moeizame man-vrouwverhoudingen. In het eerste neemt de vrouwelijke hoofdpersoon haar intrek in het Heinrich Boll-huis op Achill Island, een schrijversresidentie waar ze twee weken rustig aan haar boek kan werken. Maar haar rust wordt verstoord door een opdringerige Duitse hoogleraar.
In 'Antarctica' gaat een 'gelukkig getrouwde vrouw' die op het platteland woont een weekend naar de grote stad, zogenaamd om daar kerstinkopen te doen, maar eigenlijk om eindelijk eens een keer seks te hebben met een andere man, 'voordat ze er te oud voor was. Ze wist zeker dat het haar tegen zou vallen.'
Die laatste zin is kenmerkend voor de geestesgesteldheid van Keegans vrouwelijke personages. Iets in hen zegt dat ze avontuurlijk, misschien zelfs een beetje opstandig zouden moeten zijn, dat ze dan pas het leven zouden leiden zoals het werkelijk is bedoeld. Tegelijkertijd schrikken ze ervoor terug en hopen ze dat de wereld hen terecht zal wijzen, dat avontuurlijkheid en opstandigheid verkeerd zijn en dat elke poging daartoe hen slecht zal bevallen. Want zo hoort het immers niet, zo is de wereld niet geschapen.
Bij wijze van thematische knipoog bevat elk van de drie verhalen een verwijzing naar een relevante, al dan niet literaire tekst. In het titelverhaal belandt Cathal in de bus naast een vrouw die The Woman Who Walked Into Doors leest, Roddy Doyles roman over Paula Spencer, die wordt mishandeld door haar echtgenoot. 'De langzame, pijnlijke dood' bevat een verwijzing naar een verhaal van Anton Tsjechov ('Verloofd', zo valt af te leiden) over een vrouw die besluit af te zien van het huwelijk en een academische loopbaan begint. In 'Antarctica' klinkt The Ballad of Lucy Jordan uit de jukebox, het verhaal van een gedesillusioneerde huisvrouw die zich realiseert dat haar opwindende jeugddromen nimmer zullen uitkomen.
Claire Keegan is de meester van het omfloerste venijn. Je beseft pas achteraf hoezeer haar verhalen steken.
Uit het Engels vertaald door Harm Damsma en Niek Miedema.
Wereldbibliotheek; 112 pagina's; € 17,99.
(mke)
ru/eb/20 f
***1/2
De Belgen hun frieten, de Oostenrijkers hun lederhosen en de Ieren... hun korte verhalen. Er moet toch echt iets in het Ierse grondwater zitten dat hen superieur maakt op de korte afstand, denk maar aan het werk van Joseph O'Connor, Elizabeth Bowen en Anne Enright. Die bijzondere literaire traditie wordt ook vandaag nog in ere gehouden. Niemand die daarbij zulke voortreffelijke adelbrieven kan voorleggen als Claire Keegan. Zij werkt al sinds 1999 aan een compact, puntgaaf oeuvre, maar kent pas sinds een jaar of twee succes bij het grotere publiek. De Oscarnominatie in 2022 voor 'The Quiet Girl', de verfilming van haar novelle 'Pleegkind', zat daar zeker voor iets tussen. Dat jaar verscheen ook 'Dit soort kleinigheden', haar indringende verhaal (hoe kan het ook anders?) over de misdaden van de katholieke kerk in Ierland, goed voor een plaats op de shortlist van de Booker Prize. De gelijknamige film, van Tim Mielants en met Cillian 'Oppenheimer' Murphy in de hoofdrol, mocht vorige week ook nog eens het filmfestival van Berlijn openen.
Om maar te zeggen: Keegan is hot, en dus zit er vaart achter de Nederlandse vertalingen van haar werk. 'Op het allerlaatste moment' bundelt drie korte verhalen, waarvan het oudste ('Antarctica') en het nieuwste ('Op het allerlaatste moment') ruim twintig jaar uiteenliggen. In de oorspronkelijke bundel lijmt de ondertitel 'Stories about women and men' de boel aan mekaar. Die staat daar, voor een zeldzame keer, terecht: het spanningsveld tussen de beide seksen, ten goede maar vaker ten kwade, kleurt nadrukkelijk elk van Keegans verhalen. In opener 'Op het allerlaatste moment' overdenkt een man waar het precies misliep in zijn stukgelopen verloving. In een paar penseelstreken toont Keegan dat zijn misdaden dieper sneden dan een achteloos omhoog gelaten wc-bril en veeleer passen in een diepgewortelde Ierse traditie van vrouwenhaat. In 'De langzame, pijnlijke dood' botst een vrouwelijke auteur tijdens het welgekomen isolement van haar schrijversresidentie met een oudere mannelijke collega. Opmerkelijk is dat in beide verhalen de man onverholen het onderspit delft - 'En terecht!' zo lijkt Keegan met sardonisch genoegen toe te voegen. In het oudste verhaal, 'Antarctica', blijkt de mannelijke hoofdfiguur zelfs ronduit kwaadaardig.
Ondanks die expliciete morele stellingname waakt Keegan met vaste hand over haar verhalen en de mensen die erin leven. Haar schrijfstijl is bijzonder economisch, maar net die spaarzaamheid zorgt voor rijkdom - de paradox van elk goed kort verhaal. Op zijn best doet 'Op het allerlaatste moment' denken aan de verhalen van Alice Munro. De schijnbaar alledaagse gebeurtenissen, de intense gevoelswereld van de personages net daaronder, en vooral: de vrouwelijke figuren die zo veel echter lijken dan doorgaans tussen twee kaften. Vooral in de eerste twee verhalen klikken de setting, de intrige en de personages (vaak onuitstaanbaar, maar altijd herkenbaar) bijna akelig goed in elkaar. Het vroege 'Antarctica' neigt nog iets te veel naar een parabel, vooral door de opzichtige twist aan het eind. Als eerste kennismaking wakkert deze bundel de 'leeshonger' (Keegans treffende neologisme uit 'De langzame, pijnlijke dood') naar meer niettemin vurig aan.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.