Heim

In de jaren 30 gaf Heinrich Himmler de opdracht om een circuit van kraamklinieken uit te bouwen waar vrouwen in de beste omstandigheden konden bevallen. Hij wilde het geboortecijfer opkrikken en Duitsland een demografische boost geven. In de literatuur gaat er oneindig veel meer aandacht naar de vernietigingskampen dan naar deze babyfabrieken van Lebensborn, maar het uitroeien van 'inferieure' rassen en het bevolken van de wereld met raszuivere arische kinderen zijn eigenlijk twee zijden van dezelfde duivelse medaille, vindt Caroline De Mulder. De Franstalige Gentse auteur draait al vijftien jaar mee in het literaire circuit. Haar debuutroman Ego tango werd bekroond met de Prix Victor Rossel en haar eerste in het Nederlands vertaalde titel ging over een gewelddadige meisjesbende, Bambi lust je rauw .

In Heim geeft de schrijver haar lezers een inkijk in het dagelijks leven in Himmlers allereerste kraamkliniek. De roman beschrijft de gang van zaken in zo'n babyfabriek door de ogen van een Duitse verpleger, een Frans tienermeisje en een Poolse gevangene. Het is 1944, de geallieerden rukken op en de Duitsers lijden de ene nederlaag na de andere, maar het oorlogsgedruis dringt nauwelijks door tot Heim Hochland, een idyllische plek in het Beierse Steinhöring waar rust, reinheid en regelmaat heersen.

Ook Renée heeft er onderdak gevonden. Zelf heeft de zestienjarige Française geen 'Heim' meer, want sinds ze zwanger is van een Duitse soldaat is ze thuis niet langer welkom. Haar landgenoten hebben haar kaalgeschoren en haar Normandische familie heeft haar verstoten, waarna het meisje vol rancune oostwaarts is gevlucht. Kort na haar aankomst kruist haar pad dat van de Poolse gevangene Marek: ingevallen gezicht, uitgemergeld figuur, gejaagde blik. De voormalige verzetsstrijder is vanuit Dachau naar de kliniek gestuurd om er bouwwerkzaamheden te verrichten.

Dolken en swastika's

De derde en belangrijkste stem in deze intrigerende roman is Helga, een toegewijde verpleger en de rechterhand van dokter Gregor Ebner, een historische figuur met een prominente gastrol in het verhaal. Uit haar dagboek komen we alles te weten over de dagindeling, de regels en de menu's in het Heim, over het Mutterkreuz , dat werd toegekend aan vrouwen die vier of meer kinderen hadden gebaard, en over festiviteiten zoals de Namensgebung, een ceremonie die het christelijke doopritueel verving. Gewijd water of kruisen kwamen daar niet aan te pas, dolken en swastika's des te meer.

Baby's met een of andere fabricagefout werden door de nazi's onverbiddelijk geëlimineerd en de moeders van dergelijke kinderen werden gesteriliseerd, maar de Schwester is zich van geen kwaad bewust. Pas als het ziekelijke zoontje van Frau Geertrui wordt geëuthanaseerd, begint de twijfel bij haar te knagen. Wanneer de oorlog ten einde loopt, dringt het tot Helga door dat ze misschien toch al die tijd aan de verkeerde kant van de geschiedenis heeft gestaan, al doet ze er rijkelijk lang over om tot dat besef te komen.

De plot is zo vederlicht dat hij het navertellen nauwelijks waard is. De vrouwelijke personages zijn aan de naïeve kant en bovendien hebben ze een nijpend gebrek aan psychologische diepgang. In een poging om de levens van haar drie personages te verknopen, past de auteur aan het eind een kunstgreep toe, zodat de roman ondanks alle ellende toch nog eindigt op een positieve noot. Dat goedkope 'eind goed al goed'-effect komt de geloofwaardigheid van het verhaal niet ten goede. Uiteindelijk heeft het Lebensborn-project duizenden ouderloze en ontwortelde kinderen voortgebracht, die door iedereen met de nek werden aangekeken.

Heim moet het vooral hebben van de vrouwelijke kijk op de zaak en van de indringende stijl, die oneindig veel soberder is dan we van de auteur gewend zijn. De Mulder is een stilistische kameleon, die haar manier van schrijven moeiteloos aanpast aan haar onderwerp. Het is allicht aan het contrast tussen die klinisch afstandelijke toon en de hartverscheurende inhoud te danken dat het boek ondanks alle tekortkomingen toch genadeloos bij de keel grijpt.