Het verhaal van Aeneas

Vergilius leefde in de woelige eerste eeuw v.C. en beleefde de overgang van republiek naar principaat onder Augustus. De burgeroorlogen van de eerste eeuw hadden sociale ontwrichting en algemene ellende tot gevolg. Augustus streefde naar een politieke, sociale, economische en religieuze restauratie. Dichters stelden hun talenten in dienst van het keizerlijke herstelprogramma: de literatuur vervulde de rol van de huidige massamedia. Dat ook Vergilius zijn poëtisch talent in dienst stelde van de 'nieuwe orde', klinkt vandaag misschien niet sympathiek. Dat neemt echter niets weg van de kwaliteiten van zijn werk.

Het eerste deel van de Aeneïs (boeken I-VI) beschrijft de zwerftochten van Aeneas na de val van Troje. In Carthago vertelt hij aan koningin Dido over de ondergang van Troje en zijn latere lotgevallen. Dido wordt verliefd op hem, maar wanneer de goden hem aan zijn opdracht herinneren, trekt hij verder. In Italië bezoekt hij de onderwereld, waar hem de grootheid van Rome voorspeld wordt. Het tweede deel (boeken VII-XII) gaat over de strijd in Latium. De Latijnse koning Latinus aanvaardt Aeneas als zijn schoonzoon, maar de naburige koning Turnus is jaloers en begint een oorlog. Ten slotte doodt Aeneas hem in een tweegevecht. Dit nationale epos gaat over Romes verleden en toekomst, maar het is ook het epos van een mensenleven met een brede waaier van menselijke emoties en een massa symbolen. De list van het houten paard en de tragische liefde van Dido spreken de mensen vandaag nog altijd aan, maar de boeken over de strijd in Latium zullen hen wellicht minder boeien.

De vertaalster heeft in de inleiding de drie lagen van dit epos belicht: het verhaal zelf, zijn symbolisch-historisch aspect en het literaire spel (of Homerus-imitatie). Ze vertaalde het in zevenvoetige jambische verzen (veertien lettergrepen, vaak nog door een niet beklemtoonde vijftiende gevolgd). Die passen beter bij het Nederlands dan de dactylische hexameter van Vergilius, omdat in onze taal dactylen minder natuurlijk klinken en een zin er meestal niet met een beklemtoonde lettergreep begint. Vergeleken met de door Anton van Wilderode (Aeneïs-vertaling van 1962) gekozen elflettergrepige jamben, hebben deze langere verzen het voordeel dat ze het met evenveel regels kunnen stellen als de Latijnse tekst. Verder zorgen enjambementen en pauzes in het vers voor een levendige stijl: vlot poëtisch metrisch proza. Door het uitgebreide register (met verwijzingen naar de verzen) konden de verklarende noten beperkt blijven. Het geheel is een bewonderenswaardige vertaalprestatie. [Jef Ector]