Kamermuziek
Paul Mennes
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Nijgh en Van Ditmar, 2001 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MENN |
Peter Haex
te/ep/29 s
De eclips was zo'n gehypet media-evenement dat ik een zekere weerstand moest overwinnen om te beginnen aan Mennes' Poes, poes, poes. De auteur van Tox en Soap heeft het thema evenwel op een briljante manier gekraakt. Enerzijds heb je het verhaal van Engelbert von Mausmatte, een beginnend journalist die het non-event ter plaatse moet verslaan. Hij moet de concurrentie aangaan met de veel beter uitgeruste jongens van een commercieel station. Een satire op de werking van de pers. Terwijl de zenders aftellen tot de eclips zich voltrekt, teisteren de moderne varianten van de bijbelse plagen de rest van de wereld. Die plagen krijgen natuurlijk bijna geen media-aandacht.
Von Mausmatte wordt ondertussen verliefd op Lucas, een gezonde maar wat autistische boerenjongen. Dat liefdesverhaal gebruikt Mennes om de tegenstelling stad versus platteland in beeld te brengen. De mensen van de buiten blijken een zeer goed inzicht te hebben in hoe de grote, schitterende wereld functioneert.
Wat op een listige manier in Poes, poes, poes ter sprake wordt gebracht, is de verhouding tussen onze moderne opvattingen en oude angsten. Je weet wat een eclips is. De maan schuift tussen zon en aarde. Je weet wat de effecten zijn. Toch voel je een zeker onbehagen, worstel je met de waan dat de maan de zon zou kunnen opslokken.
Mennes gaat nog een stapje verder dan het ter sprake brengen van die angsten. Hij past ze in in een ander genre. Met een forse knipoog naar Douglas Adams' Hitchhikers guide to the galaxy smokkelt hij een hogere intelligentie in zijn boek. Poes, poes, poes is een Martin Amis-achtige roman. Veel zwarte humor, onderhoudend, zelfs spannend, op de maat van de tijd geschreven en provocerend. Mennes lost de verwachtingen moeiteloos in.
Jeroen de Preter
ob/kt/03 o
Gebrek aan fatsoen is niet zelden een teken van macht. Ga maar na: machtige mensen komen vaker te laat, ze zijn meer geneigd om een gesprek in het honderd te laten lopen en laten al eens makkelijker een stevige boer in het openbaar. Hoe almachtiger, hoe onfatsoenlijker. Kijk naar de televisie en haar grenzeloze brutaliteit, of lees Poes poes poes, de derde roman van Paul Mennes (°67).
Mennes laat in zijn nieuwe boek twee televisieploegen los op een landelijk dorpje. "Vergeleken met nieuwsploegen die elkaar de loef probeerden af te steken", oppert de verteller, "was Atilla de Hun een bedeesde kleuterleidster."
Engelbert von Mausmatte, het hoofdpersonage van Poes poes poes, is als jonge reporter van het televisiestation UTV gespecialiseerd in "reportages over onderwerpen waarvan de nieuwsredactie dacht dat ze de gewone man bezighielden". Von Mausmatte wordt in de zomer van 1999 naar Drempel gestuurd, een onooglijk dorp waar de zonsverduistering in haar totaliteit te zien zal zijn. Het bevriende televisiestation TV 365 brengt uiteraard ook uitgebreid verslag uit; het heeft met glamourboy Frederick De Potter zelfs een van zijn grote kanonnen in stelling gebracht. Onder het motto "uiteindelijk serveren we allemaal dezelfde hoop stront, maar dan wel op duizend verschillende manieren klaargemaakt", wordt Drempel het toneel van een verbeten concurrentiestrijd.
Voor de naar schatting tweehonderd inwoners van Drempel is de zonsverduistering de eerste grote gebeurtenis sinds 1972, het rampjaar waarin het dorp werd opgeschrikt door een losgebroken koe en een pijnlijke val van de jonge Lukas, het zoontje van de weduwe Lena Bosendorfer. Een kleine dertig jaar later maken ook Lena en haar sociaal gestoorde zoon zich op voor de zonsverduistering. In hun tuin, die ze ten behoeve van de eclipstoeristen als kampeerterrein hebben ingericht, strijken drie dagen voor intrede van de duisternis een doordeweeks gezin, een goeroe met harem en het team van Engelbert von Mausmatte neer. Hoffelijkheid is niet het voornaamste kenmerk van Von Mausmattes ploeg. De UTV-cameraman lijkt het Lena kwalijk te nemen dat ze ademt, een technicus vraagt Lukas of hij even in zestien stopcontacten kan voorzien, Von Mausmatte zelf dringt tot diep in de huiskamer van de Bosendorfers door.
Dat de bewoners van Drempel zich wel erg bereidwillige collaborateurs tonen, is ondanks alle brutaliteit zo gek nog niet. Heimelijk hopen ze dat de mediahype hen vijftien seconden roem zal opleveren, in elk geval brengt elke seconde extra media-aandacht meer toeristen op de been. Ook Lena, haar godsdienstwaanzinnige buurvrouw Maria en haar boezemvriendin Solange proberen een graantje van eclipshype mee te pikken. Zij vatten het plan op om 5.000 "eclipstaarten" te bakken. Het lijkt aanvankelijk een ruime schatting, tot er zich een mirakel voltrekt. Maria herkent in een van de baksels het gelaat van Jezus Christus, een aardige scoop voor Von Mausmatte, die er zijn concurrent De Potter mee in het zand doet bijten. Hoewel het rechtstreekse verlag veeleer tumultueus verloopt, mist het zijn effect op de kijkers niet. De vraag naar eclipstaarten is van dat ogenblik af niet meer bij te houden.
Terwijl zowat iedereen zich in banaliteiten verliest, nadert in Drempel de eclips, een woord dat in dit boek niet toevallig rijmt op apocalyps. Opmerkelijk veel televisiestoestellen raken in de laatste drie dagen voor de zonsverduistering ontregeld, er doen zich in korte tijd enkele zeldzame natuurverschijnselen voor en het gedrag van de kat Madonna neemt steeds menselijkere vormen aan.
Naarmate het einde van de roman - en de wereld? - nadert, volgen de gebeurtenissen zich in een steeds hoger tempo op. Wat aanvankelijk zowaar een traditionele streekroman leek, met breedvoerige persoonsbeschrijvingen en zelfs landschapsschilderingen, is aan het eind ontaard in een flitsende montage van hilarische en/of hallucinante scènes en beelden. Helaas komt die acceleratie - hoe functioneel ze voor de rest ook zijn mag - de roman niet alleen ten goede. In de eerste hoofdstukken zet Mennes op zijn dooie gemak een reeks verhaallijnen uit en neemt hij rustig de tijd om een bonte stoet personages de revue te laten passeren. Door het almaar stijgende tempo blijft er steeds minder tijd over om die lijnen verder uit te werken. Hetzelfde lot is de personages beschoren: kort nadat ze tot leven beginnen te komen, gaat het licht - letterlijk en figuurlijk - uit. Waarmee meteen ook op een grote kwaliteit van het boek gewezen is. Werden de romans Tox en Soap voornamelijk bevolkt door eendimensionale klootzakken, in Poes poes poes loop je, voor het eerst in Mennes' oeuvre, ook al eens mensen als u en mij tegen het lijf. Ook klootzakken natuurlijk, en bovendien een voor een van de ratten besnuffeld, maar toch, mensen: individuen die zich tot identificatie lenen.
Misschien is Mennes' mensbeeld met de jaren wat milder geworden. Het is ook niet uit te sluiten dat Poes poes poes precies om die reden een minder vrijblijvend boek is dan al zijn vorige. Op het eerste gezicht is het boek een gigantische uitvergroting van de wereld zoals ze in deze overgemediatiseerde tijden is. Bij nadere beschouwing blijkt Mennes' karikatuur soms rakelings langs de werkelijkheid te scheren, of er zelfs eenvoudigweg mee samen te vallen.
Als bijtende en tegelijk ook milde satire op het gemediatiseerde Vlaanderen doet Poes poes poes wel eens denken aan het tv-programma In de gloria, maar dan in een regie van David Lynch. Bevoorrecht de regisseur die dit boek mag verfilmen, blij verrast de lezer die dacht dat hij de hele Mennes intussen wel had gezien. Niet dat de vroegere er niet wezen mocht, maar de nieuwe is veel beter.
Bevoorrecht de regisseur die dit boek mag verfilmen,
blij verrast de lezer die dacht dat hij de hele Mennes intussen wel had gezien.
Geert Sels
il/pr/26 a
In wezen is de opzet zo oud als de televisie. Blik een feuilleton in en breng een publiek samen om ernaar te kijken. Weg van de luie zetel en het vertrouwde kijkkastje vat de toeschouwer post voor een groot scherm waarop reclameclips verschijnen. Net de bioscoop. Het gemis van de chips en het zapkastje wordt ruimschoots goedgemaakt door het gekuch en de lachsalvo's van de buurman. Het moet van de pioniersjaren van de openbare omroep geleden zijn dat mensen elkaars gezelschap opzochten om samen naar een feuilleton te kijken. Of, hoe een bejaard procédé volgens de hippe principes van netwerking heel Vlaanderen overspoelt.
Op een preview wisten de zowat honderd proefkonijnen zich moeilijk raad met deze hybride realisatie. Er was wat onwennig geschuifel op stoelen, vragende blikken zochten steun bij de buurman en het applaus dat in de lucht hing, kwam er niet uit. Dat is natuurlijk waar het productiehuis Victoria en Cie de Koe op uit zijn. Victoria bracht al Übung uit, een film met volwassenen die live werd gedubd door kinderen die niet de maturiteit hadden om te begrijpen wat ze speelden. In theaterland heeft Cie de Koe een reputatie te verdedigen als het gaat om het onderuithalen van conventies.
De regisseur Peter Van den Eede trof dus een fijne soulmate in de cineast Frank Van Passel. Bij de opnames van de tv-reeks Terug naar Oosterdonk merkten beide heerschappen al verwantschappen op. Van Passel gunt zijn acteurs veel vrijheid op de set, omdat ze dan met de mooiste vondsten komen aanzetten. De geluidsman kan dan wel niet altijd volgen met zijn staafmicro en soms is de kadrering niet helemaal je dat, maar daar moet hij dan een oplossing voor vinden. In de montagekamer kan nog veel gefatsoeneerd worden, maar helemaal prettig wordt het voor Van Passel pas als hij, zoals in Poes poes poes, de wetten van het medium aan zijn laars lapt.
Van Passel: ,,Er valt niet eens zoveel op te lossen als je je norm anders legt. In een klassieke aanpak dien je het verhaal en probeer je het scenario perfect in beeld te brengen. Dus moet alles tot op de millimeter afgewerkt zijn en moet elke repliek verstaanbaar zijn. Maar wil je het echt eens laten knallen, dan zijn de emotie en het spelplezier van veel groter belang. In Poes poes poes gooien we de beste acties niet weg omdat het geluid en het licht wat minder zijn. We hebben ons een maximale vrijheid gepermitteerd. Tegen een filmproducent kun je moeilijk zeggen: 'Stuur die vijfhonderd figuranten maar naar huis, we hebben geen zin om die scène vandaag te doen'. Hier kon dat wel. 's Morgens keken we op de lijst wat we die dag eens zouden gaan doen. En dan trommelden we de figuranten op die daarvoor nodig waren.''
Uit ervaring weet Van Passel dat de beeldmedia erg vasthouden aan strikte vormvereisten, zoals duur (,,film negentig minuten, een tv-reeks vijftig, en als het niet klopt, wordt er gegoocheld met de generiek'') en realisme.
Wie graag anomalieën opspoort in films, zal in Poes poes poes rijkelijk aan zijn trekken komen. Het verhaal over de overrompeling van een Ardeens dorpje tijdens de zonsverduistering, speelt zich volop af tussen de groene dijken van de spookstad Doel. Tien weken lang nam de cast er vorig najaar zijn intrek in een leegstaand restaurant. De kritische kijker zal ook opmerken dat acteurs elkaar in hun enthousiasme de ene keer aanspreken met hun echte naam en dan met die van hun personage. ,,Hela, jij hebt van mij nog les gehad'', roept een acteur zijn vroegere conservatoriumstudent toe.
Paul Mennes schreef zijn roman Poes poes poes met zijn scenario al in het achterhoofd. Het boek telt vijf hoofdstukken, evenveel als er straks filmafleveringen zijn. Ze zijn niet even lang. De kortste duurt een uur, de langste ruim het dubbel. Voor een plot die Mennes zelf in vier zinnen samenvat (,,Het wordt donker. Er verschijnt een lichtrand. Het wordt licht. Je koopt een T-shirt en gaat naar huis'') is 180 uur film buitensporig veel. Peter Van den Eede: ,,Mennes heeft zijn boek zelf verder uitgewerkt en ik heb er nog nevenscènes bijgeschreven. Die hebben we al improviserend de vrije teugel gegeven. Mennes heeft ons alle vrijheid gegeven. We hebben gezegd: 'Geef ons een paar potten verf, maar we weten nog niet wat er op het doek gaat komen'. Voor hem moet het angstaanjagend zijn geweest. Het risico bestond dat we zijn carrièrezet als scenarist van bij de eerste stap verknalden.''
Het project is gefinancierd met theatersubsidies, zodat het budget fors lager lag dan bij een doorsnee film. Van Passel: ,,We deden het met goede mensen, die we bovendien leuk vinden. Ze waren ingeschreven tegen theaterweddes. De mensen die voor de omkadering zorgen, zoals maanden op voorhand toelating gaan vragen om in een café te filmen, hebben we achterwege gelaten. We stapten gewoon een café binnen, trommelden figuranten op en hoopten dat er wat heisa ontstond. Dit project hadden we tien jaar geleden nooit kunnen doen. Met de goedkope digitale toestellen van tegenwoordig lukt het wel. Een low budget film in het reguliere filmcircuit kost algauw een miljoen euro. Wij hebben het met een tiende rondgekregen. Het werkte bevrijdend. Het voelt alsof we in een speeltuin zijn losgelaten, en dat we de helft van de toestellen nog niet beklommen hebben. Dit smaakt naar meer.''
Victoria en Cie de Koe produceren ,,Poes poes poes''. Vanaf 28 april vijf maandagen na elkaar in vijftig Vlaamse zalen. Inlichtingen Victoria 09-225.37.32 of www.poespoespoes.be
De cineast Frank Van Passel en de regisseur Peter Van den Eede maakten samen ,,Poes poes poes''. © Wim Daneels
Marc Holthof
il/pr/23 a
Het lichtjes apocalyptische verhaal met happy end van 'Poes Poes Poes' vertelt het wedervaren van een aantal mensen in een klein dorpje in de Belgische Ardennen dat zich opmaakt om een totale zonsverduistering te ondergaan. De hoofdpersonages zijn een groep toeristen en nieuwsgeile journalisten die afgezakt zijn naar het dorp Drempel om er de eclips te bewonderen. Zelfs een sekte en een mirakel spelen een rol in deze mediasatire.
Paul Mennes: 'Het ontstaan van 'Poes Poes Poes' gaat terug tot 1998. Meer bepaald tot 'Wysiwyg', de theaterproductie die ik gemaakt heb voor Victoria in Gent. Peter van den Eede deed de regie en in die ploeg zaten de acteurs Gene Bervoets, Sien Eggers, Lies Pauwels en Stefan Perceval. Na de laatste voorstelling in Oostende dachten wij onmiddellijk aan een vervolg en wij spraken af dat zo snel mogelijk te doen. Vijf jaar later is het eindelijk zover. Dirk Pauwels van Victoria kwam toen al met het idee van een soap in afleveringen die tegelijk in verschillende zalen getoond zou worden. Ik ben toen aan de roman 'Poes Poes Poes' gaan werken en parallel zijn de scenario's ontstaan.'
Peter van den Eede: 'Er werden in 'Wysiwyg' al filmfragmenten gebruikt tijdens de voorstelling. Dat was de directe aanleiding voor 'Poes Poes Poes'. Bovendien kregen wij tijdens het maken van de televisieserie 'Terug naar Oosterdonk' het gevoel dat het mogelijk was binnen een gevestigd kader een beetje te 'rommelen'. Er konden voor het eerst dingen gebeuren die tot dan 'not done' waren. De reeks had succes omdat de acteurs durfden spelen en de techniek hen maar moest volgen. Tot dan toe was het het tegenovergestelde. Toen heb ik regisseur Frank van Passel gevraagd of hij niet geïnteresseerd was in 'Poes Poes Poes'. Frank en ik zaten op dezelfde golflengte en hadden meteen ideeën hoe wij zouden filmen. Verder was alles vooral een kwestie van timing: Frank, Victoria en De Koe moesten hun agenda's samenleggen. En dat was niet altijd even makkelijk, daarom heeft het vijf jaar geduurd.'
Wat is het grote verschil tussen het boek en de reeks?
Mennes: 'Bepaalde dingen in het boek konden niet in het scenario en vice versa. In een boek kan je andere technieken gebruiken: beschrijvingen, de gedachten van een personage kun je als monologue intérieur neerschrijven. Dat is in film of op televisie anders. Het zijn visuele media, je moet dingen laten zien. Heel wat romantechnieken zijn niet bruikbaar in een scenario. Ik had nooit een scenario geschreven, maar ben als keurige autodidact naar de bibliotheek getrokken en heb daar het boek van Syd Field ontleend. Een heleboel van de dingen die hij vertelt, zijn vrij vanzelfsprekend. Er zijn raakvlakken en verschillen. In het boek is de introductie van een van de hoofdpersonages, journalist Engelbert von Mausmatte, compleet anders dan in de scenario's. In het boek krijg je een pagina of vijf waarin het personage gesitueerd wordt, waar hij vandaan komt. Die informatie kun je niet op die manier in een film kwijt.'
Het lijkt vreemd om in een hele serie theaters een video te tonen - zou je 'Poes Poes Poes' niet eerder op de VRT verwachten?
Van den Eede: 'Daar raak je de kern van het probleem. Frank had onvoorstelbare problemen met 'Terug naar Oosterdonk'. Die productie was oorspronkelijk bedoeld voor TV1. Maar de toenmalige BRTN-hiërarchie was er ontzettend bang voor. De ironie van het lot is dat de reeks opnieuw getoond werd voor de viering van vijf jaar Canvas. Voor 'Poes Poes Poes' was het onmogelijk om met televisie te werken. Het zou jaren kosten en je zou constant producenten hebben die over je schouders meekijken. Daarom hebben wij ook geen geld aan de filmwereld gevraagd. 'Poes Poes Poes' is echt bedoeld als een statement van de theaterwereld. Theater wordt gesubsidieerd met gemeenschapsgeld om te experimenteren. Wij zijn niet direct afhankelijk van kijkcijfers, van economische wetmatigheden. Je mag risico's nemen in het theater - en ik neem graag veel risico's. Theater is geen schilderij dat aan de muur hangt, het is elke avond anders. Als toneelspeler moeten wij het repertoire en de tekst niet nog heiliger maken, maar hem juist ontheiligen, hem afbreken om hem opnieuw betekenis te geven. Theater wordt elke dag opgebouwd en weer afgebroken. Honderd keer iets spelen kan toch boeiend blijven omdat het publiek reageert, omdat je altijd weer iets nieuws ontdekt in het stuk. Je moet altijd alles ter discussie stellen, ook jezelf. Soms ga je te ver, maar dat kan ook pareltjes opleveren. Met 'Poes Poes Poes' moesten wij met niemand rekening houden, er is echt geëxperimenteerd - op alle mogelijke vlakken.'
In je boek gebruik je citaten uit de rechtstreekse tv-verslaggeving van de eclips van 1999. Lopen realiteit en fictie in de reeks ook door elkaar?
Mennes: ''The Making of' van 'Poes Poes Poes' en de scenario's zijn met mekaar vervlochten, zodat je een soort spiegelpaleiseffect krijgt. De grens tussen realiteit en fictie was bij de opnames soms weinig duidelijk. Wij hadden een straalverbindingswagen in bruikleen, maar daarnaast stond een wagen van het lokale televisiestation van Oost-Vlaanderen. Wij hadden acteurs in politiekostuum en echte agenten: dat liep allemaal door elkaar en is in de productie ook zo gebruikt.'
Van den Eede: 'In plaats van zoals gebruikelijk een enorme filmproductiemachine in gang te zetten die gigantisch veel geld kost, hebben wij ons niet afgeschermd van de buitenwereld. We daagden die integendeel uit. Wij gingen in een café filmen zonder toelating te vragen in de hoop dat die mensen kwamen vragen 'wat komen jullie eigenlijk doen?'. Of er kwam een klant tussen in een gesprek en dat filmden wij dan ook. Dat is ongelooflijk boeiend: fictie en realiteit lopen door elkaar. Precies het gevoel van 'wij hebben dat niet helemaal in de hand' is heel interessant. Dat was een ontdekking voor ons. Wij hebben 180 uur materiaal waarvan wij maar zeven uur overgehouden hebben. Er zullen dingen bijzitten die te ruig zijn of te lang zijn. Maar dat hoort bij de esthetiek van het gegeven. Wij hebben in postproductie nooit dingen verfraaid. Het is wat het is. Wij moeten loskomen van de terreur van de esthetiek die ons opgedrongen wordt in film en televisie. En als dat lukt, maak je een avontuur mee.'
Mennes: 'Toen ik de eerste aflevering zag, besefte ik pas hoe moe ik was van al dat mooi gedesignde, strak vormgegeven, perfect in elkaar overvloeiende mediocre kijkvoer dat je dagelijks in enorme hoeveelheden over je heen gestort krijgt. De eerste reactie zal er misschien een van shock zijn: hier worden het principe van continuïteit of de correcte belichting overboord gegooid. Na een tijdje krijg je door hoe ongelooflijk fris dat is. Terwijl Frank van Passel natuurlijk helemaal niet moet bewijzen dat hij een film kan maken.'
Van den Eede: 'Dat vind ik bijzonder aan Frank dat hij met veel enthousiasme zoiets doet. Het zal hem door sommigen niet in dank worden afgenomen. Ik kan mij voorstellen dat er mensen zijn die vinden dat je dat niet kan maken.'
Mennes: 'Als je dat zou proberen te maken met steun van de filmcommissie of voor televisie zou er waarschijnlijk een gigantische bliksemstraal op de Reyerslaan inslaan.'
Van Den Eede: 'Ik zou het fantastisch vinden dat deze manier van werken een tendens wordt in de Vlaamse cinema. Ik vind het pervers dat wij proberen te beantwoorden aan een Hollywood-esthetiek die in feite onbetaalbaar is. En dat alleen maar om te bewijzen dat 'wij dat ook kunnen'.'
Toch vreemd, dat die nieuwe tendens uit de theaterwereld moet komen.
Van den Eede: 'Helemaal niet. De goede dingen die in film en televisie gebeuren zijn rechtstreeks het gevolg van de experimenten in het theater. 'Kijk eens op de doos', 'Spike', 'In de Gloria' of 'Terug naar Oosterdonk' zijn programma's gemaakt met mensen die in het theater van alles ontdekken. De acteurs houden zich niet aan wat voorgeschreven is. Dat is leuk, dat geeft dat cowboyachtige aspect. Als wij in de Lage Landen voor toneel op wereldvlak hoog scoren is dat het gevolg van het feit dat wij geen traditie hebben. Wij hebben geen Shakespeare, Molière, Racine. Wij zijn dus gedwongen om eeuwig te hertalen. Het sacrale valt dan weg, de essentie wordt uitgebeend. Daardoor durven wij veel meer uitproberen. Dat is ons grote voordeel. Als wij dat doen in het theater, moet het ook kunnen in de cinema. Wij moeten onze kracht halen uit het feit dat wij die grote budgetten net niet hebben. In het theater is het ook zo. Elk probleem, alles wat misloopt, vormt een kans. Dat inzien is een bepaalde mentaliteit, een filosofie.'
Mennes: 'Je herkent die mentaliteit ook meteen bij elkaar. Ik had Frank van Passel nooit ontmoet, maar je voelt binnen tien minuten dat het klikt. Ik zie trouwens een duidelijke lijn binnen Victoria van 'Wysiwyg' naar 'üBung' van Josse de Pauw, of van 'De Gebiologeerde' van De Koe, of van 'Terug naar Oosterdonk' naar 'Poes Poes Poes'. Niet dat die voorstellingen voorbereidend werk zijn, het zijn elk op zich autonome producties. Maar voor alle mensen die meewerkten aan het project was 'Poes Poes Poes' een logisch kruispunt voor de dingen waar zij mee bezig waren.
De reeks komt niet op televisie?
Van den Eede: 'Zeker niet. Dat zou verraad zijn. Alles wordt vernield. Dat heeft ook te maken met het tijdelijke karakter van theater. 'Ten Oorlog' en al die andere theatervoorstellingen zijn ook weg.'
Mennes: 'Dat vind ik ook het mooie aan theater, dat het zo efemeer, zo vluchtig is. En het klopt perfect dramaturgisch: 'Poes Poes Poes' gaat ook over een klein dorp dat wegens een zonsverduistering bestormd wordt door tientallen journalisten. En na dat evenement van anderhalve minuut trekt iedereen weg. Punt.'
POES POES POES
De vijf afleveringen zijn op 28 april & 5, 12, 19 & 26 mei te bekijken in vijftig theaters in Vlaanderen. Zie de agenda podium op p. 27. Inlichtingen: http://www.poespoespoes.be
PH
te/ep/29 s
De eclips was zo'n gehypet media-evenement dat we een zekere weerstand moesten overwinnen om te beginnen aan Mennes' 'Poes, poes, poes'. De auteur van 'Tox' en 'Soap' heeft het thema evenwel op een briljante manier gekraakt. Enerzijds heb je het verhaal van Engelbert von Mausmatte, een beginnend journalist die het non-event ter plaatse moet verslaan. Hij moet de concurrentie aangaan met de veel beter uitgeruste jongens van een commercieel station. Een satire op de werking van de pers. Terwijl de zenders aftellen tot de eclips zich voltrekt, teisteren de moderne varianten van de bijbelse plagen de rest van de wereld. Die plagen krijgen natuurlijk bijna geen media-aandacht.
Von Mausmatte wordt ondertussen verliefd op Lucas, een gezonde maar wat autistische boerenjongen. Dat liefdesverhaal gebruikt Mennes om de tegenstelling stad versus platteland in beeld te brengen. De mensen van de buiten blijken een zeer goed inzicht te hebben in hoe de grote, schitterende wereld functioneert.
Wat op een listige manier in 'Poes, poes, poes' ter sprake wordt gebracht, is de verhouding tussen onze moderne opvattingen en oude angsten. Je weet wat een eclips is. De maan schuift tussen zon en aarde. Je weet wat de effecten zijn. Toch voel je een zeker onbehagen, worstel je met de waan dat de maan de zon zou kunnen opslokken.
Mennes gaat nog een stapje verder dan het ter sprake brengen van die angsten. Hij past ze in in een ander genre. Met een forse knipoog naar Douglas Adams' 'Hitchhikers guide to the galaxy' smokkelt hij een hogere intelligentie in zijn boek. 'Poes, poes, poes' is een Martin Amis-achtige roman. Veel zwarte humor, onderhoudend, zelfs spannend, op de maat van de tijd geschreven en provocerend. Mennes lost de verwachtingen moeiteloos in.
Bram Van Moorhem
il/pr/23 a
1. Het scenario van 'Poes Poes Poes' is gebaseerd op de gelijknamige roman. Theater wordt filmisch benaderd en televisie wordt naar de schouwburg gekatapulteerd. Een staaltje van multimediaal denken?
Ik vond Kaufhaus Inferno een beter voorbeeld van multimedia. Dit project is gewoon theater op doek, één medium dus. Het boek focust op de waanzin en onzin van hypes. Vorm en inhoud vallen best zo nauw mogelijk samen, het is een goede zaak dat deze voorstelling op verschillende plaatsen en tegelijk plaatsvindt. (lacht)
2. Tevreden over het eindresultaat?
Je geeft acteurs een set onderdelen waarmee ze een constructie maken, je hebt dus geen controle over het geheel. Maar ik zag de eerste aflevering en die zit alvast goed. Woest en loeihard, een beetje in het verlengde van Lars von Trier. Maar dan op LSD.
3. 'Poes Poes Poes' is duidelijk schatplichtig aan soaps. Nog steeds verslingerd aan het genre?
Ik vind ze interessant als format, maar volg ze al een tijdje niet meer op televisie, wel op dvd. Een gelukkige evolutie in het kijkgedrag: je bent niet langer gebonden aan zenders en uitzendschema's. Regisseurscommentaren en extra's bekijk ik twee keer: eerst zelf en daarna meestal nog eens om iemand iets te tonen. Of om Spaans te leren! Ik ben een cursus begonnen en als ik 's avonds niet actief wil studeren, zet ik de Spaanse ondertiteling aan om de illusie te creëren dat ik toch nog iets nuttigs doe. (lacht)
4. Is het wachten op de 4000-delige marathonversie van 'The Bold and the Beautiful' of heb je nu al een favoriete dvd-soap?
Het is niet zo bedoeld, maar de laatste twee seizoenen van The X-Files vind ik schitterende soap. The Soprano's en Twin Peaks, mijn eeuwige favoriet, zijn ook vaste waarden, mijlenver verwijderd van fletse beeldensoep als Thuis. Soap teert voor een groot deel op her- kenbaarheid. Mijn moeder herkent zich allicht beter in Familie dan in de duisternis die Twin Peaks heet, terwijl ik... euh... me nu een beetje zorgen begin te maken over mijn leven. (lacht)
5. Kijk jij soms opzettelijk naar slechte televisie?
Ik vind het moeilijk om iets slecht te vinden, goed en slecht zijn zo subjectief. Je moet er trouwens mee uitkijken: het Songfestival is zo fout dat het opnieuw goed wordt. Ik hou wel van dat soort mediocriteit. Idool 2003 is precies hetzelfde: fijn entertainment voor een massa mensen. Zeggen dat het een slecht programma is, klopt niet. Je kan enkel beweren dat het je niet bevalt.
6. Stel dat je door een speling van het lot naar de hel wordt verbannen. Satan dwingt je om één slecht boek opnieuw en opnieuw te lezen. Wat wordt het?
Vorig jaar moest ik in minder dan 48 uur Toast (een bundeling van Mennes' eerste drie boeken) herlezen. Geen betere confrontatie met jezelf dan vijf, zes jaar na datum alle fouten opnieuw onder ogen krijgen. Horror.
7. Ben je een gulzig theaterbezoeker?
Ik ga veel te veel. Het is een lichamelijke en mentale noodzaak. Stefan Perceval blies me omver met Canal-Albert: een donker, gebald, explosief stuk. 45 minuten lang een staccato van vuistslagen. Mooi. En ik ga ook naar Martino, de nieuwe productie van Arne Sierens.
8. Experimenteer je nog met elektronische soundscapes?
Ik kocht gisteren van die plastic dingen om kabels te ordenen, ik ben er dus intensief mee bezig. (lacht) In het najaar zal ik Tom Lanoye opnieuw begeleiden op tournee. En ik werkte onlangs nog mee aan de Glamour is Undead-compilatie. Onder het pseudoniem 'Mauro'. (hilariteit) Nee, nee, ik heb anoniem meegewerkt om het focal point van de plaat niet op één bijdrage te leggen.
9. Wat is het muzikale equivalent van 'Poes Poes Poes'?
Geen idee. Tijdens het schrijven van de roman luisterde ik vaak naar donkere, diepe drones, stokoude Krautrock en instrumentale stuff uit de vroege jaren zeventig. Muziek creëert een bepaalde atmosfeer die me hopelijk in de juiste mindset brengt om te schrijven. Of die muziek ook representatief is voor het boek zelf, laat ik liever in het midden.
10. Vind je tussen al die bezigheden genoeg tijd om te lezen?
Ja hoor. Ik ben nu bezig in Alles Goed, een dichtbundel van de Utrechtse Ingmar Heytze. Heel toegankelijke poëzie. Ik zag hem een tijdje geleden tijdens een lezing en was meteen verkocht.
31/12/2001
In 1999 mocht ons landje zich opmaken voor de zonsverduistering. Massa's toeristen trokken de taalgrens over om deze unieke gebeurtenis van nabij mee te maken. In hun zog volgde een batterij nieuwsjagende journalisten, die waarschijnlijk verblind door de zon het woord nieuwswaarde een extra dimensie wisten te geven. Tot zover de historische realiteit. Paul Mennes -- de ongewilde Vlaamse kroonprins van de Nederlandstalige Nixgeneratie -- maakt in zijn nieuwe roman Poes poes poes gretig gebruik van dit gefundenes Fressen om het mediacircus en bij uitbreiding de hele maatschappij op satirische wijze te hekelen.
Het televisiestation UTV stuurt bij gebrek aan beter de jonge reporter Engelbert von Mausmatte naar het dorpje Drempel, waar de eclips in haar volle glorie te bewonderen zal zijn. Ook de aalgladde sterreporter Frederick de Potter van de concurrerende zender TV 365 is met zijn ploeg neergestreken in het onbetekenende gehucht. Samen plaatsen ze Drempel op de televisielandkaart en vechten ze een kleine mediaoorlog uit om de beste scoop, de meest onzinnige primeur of de laatste ontwikkelingen rond de eclips. Ook al beseffen ze allebei dat ze finaal 'dezelfde hoop stront' presenteren. De meeste inwoners van Drempel ontwaken voor deze groots opgezette show in elk geval voor enkele dagen uit hun lethargie. Ofwel hopen ze dat de camera-aanwezigheid hun kans op 'fifteen minutes of fame' aanzienlijk vergroot, ofwel zorgt de dorpsoverstroming door eclipstoeristen ervoor dat hun koopmansgeest op hol slaat.
Bij gebrek aan gepast logement palmt Engelbert von Mausmatte het huis in van de weduwe Lena Bosendorfer en haar contactgestoorde dertigjarige zoon Lukas. Lena en haar vriendin Solange hebben dan weer het plan opgevat om eclipstaarten te slijten aan nietsvermoedende toeristen. Wanneer de godsdienstwaanzinnige buurvrouw Maria in één van de taarten het hoofd van Jezus meent te herkennen, weet Von Mausmatte deze heuse primeur te verzilveren in een hilarisch en rechtstreeks verslag en zet hij hiermee zijn concurrent van TV 365 een kijkcijferhak. Ook Lena en Solange doen dankzij de uitzending gouden zaken.
Ondertussen blijkt de naderende eclips nog voor atmosferische en bovennatuurlijke verschijnselen te zorgen, waarbij zowel televisies als Madonna -- de kat van het gezin Bosendorfer -- ontregeld geraken. De 'menselijke' metamorfose van die poes zorgt er uiteindelijk voor dat de gemediatiseerde eclips stilaan de vorm aanneemt van een ware Apocalyps. Of toch niet?
In tegenstelling tot de zo kenmerkende gejaagde stijl en turboachtige taal van Tox en Soap neemt Paul Mennes in Poes poes poes rustig de tijd om zijn kleurrijke personages te introduceren en spint hij in het begin van de roman uitvoerig en bijna traag de draden van het verhaalweb. Omdat het vertelperspectief na elk fragment verschuift, krijg je bovendien een caleidoscopisch overzicht van de gebeurtenissen. Gebeurtenissen die elkaar -- naargelang het boek vordert -- in steeds kortere sequenties, steeds sneller opvolgen. De 'sampelende seismograaf' van weleer ontpopt zich in Poes poes poes tot een begenadigd verteller met veel aandacht voor structuur en montage.
Ook qua thematiek breekt Paul Mennes in deze roman op het eerste gezicht met zijn vroegere werk. De verloren generatie -- die vooral uitblonk in verveling, eenzaamheid en mistroostigheid -- uit zijn eerste twee romans, maakt hier plaats voor een parodie op onze geteleviseerde maatschappij.
Het verhaal boet aan kracht in wanneer Paul Mennes te ver gaat in zijn drang om een heel herkenbare -- zij het dan uitvergrote -- realiteit te scheppen. Op die momenten bedient hij zich met brio van dezelfde procédés als de door hem gehekelde televisiemakers: alles wordt uitgespeld en niets wordt nog aan de fantasie over gelaten.
Meestal weet hij de juiste toon nochtans wel te vinden, zeker wanneer hij zich kritisch, ironisch maar vooral nostalgisch overlevert aan collectieve herinneringen van 'foute' muziek, series en computertoepassingen uit de jaren 80. Het fragment over 'De man van zes miljoen' vormt daarbij zeker een van de hoogtepunten.
Poes poes poes mist de rotvaart en het direct confronterende van de hyperrealistische, vlijmscherpe, steriele en cynische eerste romans, maar compenseert dat gemis ruimschoots door zijn verhalende kwaliteiten. Mennes' gedurfde literaire koerswijziging resulteert in een aangenaam lezend, uiterst vermakelijk boek, dat o.a. door zijn ingenieuze constructie en meestal accurate toon de wezenskenmerken van onze door de media besmette maatschappij weet te vatten. [Jan Bettens]
Drs. Cees van der Pluijm
Paul Mennes (1967) maakte naam met de romans 'Tox' en 'Soap' en de verhalenbundel 'Web', waarin de moderne jongeren en hun cultuur op de korrel werden genomen met hier en daar een Brett-Easton-Ellisachtige inslag. Mennes' nieuwe roman is een onweerstaanbaar geestige zedenschets over de mediahype die ontstaat rond de eclips van 1999 in een klein Vlaams dorp, waar ook nog eens godsdienstwaanzin uitbreekt. Mennes is een stuk milder dan in zijn vorige boeken; daardoor is deze roman voor een groter en algemener publiek geschikt, ondanks het satirische en pessimistische karakter. Alles is pulp in onze mediamaatschappij en ieder is uit op het eigen belang. Paul Mennes maakt het aannemelijk op een indringende en vermakelijke wijze. Vrij kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.