Onsterfelijk leven : interviews met Harry Mulisch

Deze bundel, gepubliceerd n.a.v. de tachtigste verjaardag van Harry Mulisch, bevat een keuze uit de honderden interviews die met de auteur zijn gemaakt gedurende zijn literaire carrière. Onno Blom wil met deze selectie een zo gevarieerd mogelijk beeld ophangen van de schrijver: de gesprekken kunnen over één welbepaald boek gaan, meestal kort na de publicatie ervan of over een thema in het oeuvre. Daarnaast zijn er ook interviews die proberen een soort overzicht te brengen van het totaalwerk. Buitenbeentje in het geheel is de slottekst waarin Blom zelf met Mulisch gaat praten over de interviews zelf. Mulisch grijpt de kans aan om een en ander in een (volgens hem althans) juist perspectief te plaatsen. Op Bloms opmerking dat hij altijd heeft willen provoceren door zich al van bij het begin van zijn schrijversloopbaan tot grootmeester uit te roepen, antwoordt Mulisch: "Nu is toch het moment gekomen dat ik je moet wijzen op het bestaan van de zelfironie. Veel mensen begrijpen dat niet. Dat je jezelf met een korreltje zout neemt én serieus tegelijk." Ook in het gesprek met Ad Fransen (maart 2005) heeft Mulisch het over interviews. Op de vraag of zo'n gesprek eigenlijk nog iets betekent voor hem, luidt het antwoord: "Soms kom je op dingen die je anders niet gezegd zou hebben, of die je wel vaak hebt gedacht maar nooit hebt opgeschreven." En in hetzelfde gesprek heeft hij het over de literaire kritiek: "Niet alleen de literatuur is hier klein, de rest ook. [...] Kaal maken, weglaten, verkleinen, dat is hier de kunst." Intrigerend in het boek zijn verder zeker de dubbelgesprekken die werden opgenomen, o.m. met W.F. Hermans (uit 1969) en met Jan Blokker en Henk Hofland (uit 1978). In hun onderlinge samenhang schetsen de 34 interviews ? van 1951 tot nu ? een coherent beeld van de schrijver en de mens Mulisch. Voor lezers die verder willen doordringen in zijn weidse oeuvre een welkome introductie, die vaak kan bijdragen tot een beter en diepgaander inzicht in zijn opvattingen, o.m. over de roman als genre: "Een roman is een beeld, een boom. Daar staat een boom, begrijp je die? Een roman is een groeisel, een toevoeging aan de werkelijkheid, geen afbeelding of verklaring ervan." (uit het interview met Max Pam, 1977). [Jooris Van Hulle]