De man van vele manieren : verzamelde gedichten 1998-2008

Ilja Leonard Pfeiffer is in meer dan een opzicht de Lucebert van de 21e eeuw. Hij is gretig als geen ander, en heeft ondertussen een indrukwekkend oeuvre opgebouwd uit de meest diverse genres. Sommige van zijn romans zijn uitgegroeid tot cultboeken en populaire teksten: het groteske en hilarische, maar tegelijk briljante Het grote baggerboek vormt daarvan het beste voorbeeld. Collega's en recensenten vrezen dan weer het polemische en essayistische talent van de dichter. Telkens weer toont Pfeiffer zich een retorisch genie, in die mate zelfs dat hem soms verweten wordt dat hij weinig of niets te vertellen heeft maar dat op een onnavolgbare wijze kan. Ook de manier waarop de dichter zijn verzamelbundel ensceneert zal die controverse rond zijn persoon ongetwijfeld verder aanwakkeren. De dichter poseert immers opzichtig naakt op de achterzijde, half liggend in een sofa, met een paar schoenen aan zijn voeten en een laptop naast zich. Het is een duidelijk ironische pose die alludeert op het exhibitionistische dichterschap van veel auteurs, maar tegelijk op gelijkaardige schilderijen. Hoe dan ook, een 'naakte werkelijkheid' is wel het laatste wat Pfeiffer zijn lezers wil bieden. De dichter is bijzonder theatraal, een meester in de vermomming. Dat bleek al uit Pfeiffers debuutbundel, Van de vierkante man (1998), die door critici vaak met de experimentele woordvondsten van Lucebert werd vergeleken. In dit opzicht ging de dichter duidelijk nog een stap verder dan de Maximalen. De daaropvolgende bundels legden alsmaar meer nadruk op die virtuositeit ? zo wordt hier een sonnettenkrans opgenomen die oorspronkelijk (nogal onopvallend) deel uitmaakte van de roman Het grote baggerboek! ?, maar tegelijk wordt steeds duidelijker dat de poëzie van Pfeiffer wel degelijk actueel wil zijn. Dat blijkt ook uit de drie (!) nieuwe bundels die in deze verzameling zijn geïntegreerd. Durf jij is misschien wel de meest opmerkelijke bundel. Het gaat hier om gedichten die als songteksten voor de zangeres Ellen ten Damme zijn bedoeld. Pfeiffer slaagt erin om toegankelijke thema's (de liefde, de stad...) om te zetten in prachtige liedjesteksten die nergens de sjablonen van de populaire muziekteksten hernemen. Hij kan hier zijn beeldgebruik en zijn feilloos gevoel voor retoriek en toon kwijt in teksten die vaak aangrijpend en bevreemdend zijn. Doka is dan weer een poging om minimalistische lyriek te schrijven, met een sterker meditatieve inslag; de verwijzingen naar Japan zijn in deze bundel dan ook legio. Lilith ten slotte toont ons opnieuw de retorische Pfeiffer ten voeten uit. Het gaat hier om een dialoog met Lilith, die staat voor de muze, maar tegelijk ook voor de ongenaakbare (want uit pixels samengestelde) vrouw. In deze strak opgebouwde strofen gaat het er beurteling hilarisch en tragisch aan toe, met een taalgebruik dat soms mystiek en dan weer bewust vulgair aandoet. Kortom, Pfeiffer laat zich in dit boek zien van vele kanten, als een 'man van vele manieren', maar steeds iemand die aan de paradoxen van onze internettijd gestalte geeft. Hoe dan ook komt hij met deze verzamelbundel naar voren als een van de belangrijkste dichters van vandaag. [Dirk De Geest]