De breingids : een reis door onze hersenen

Zo interessant en gigantisch complex als het heelal op macroniveau, is op microniveau hetgeen zich afspeelt in onze bovenkamer. Het is moeilijk een oninteressant boek te schrijven over onze hersenen. En wat Juni Daalmans presenteert in De breingids is inderdaad boeiend, alleen zijn er wat problemen met de vorm. De cover, een weinig smaakvolle tekening, geeft het al aan: de aanpak om ingewikkelde materie eenvoudiger voor te stellen heeft een te hoog kleutergehalte. Die stijl wordt het hele boek door aangehouden. Nochtans is daar geen reden toe. Het verhaal is vlot genoeg zonder de vraagstellingen tussendoor alsof een gids zijn groep op sleeptouw neemt door een museum. Of wat dacht je van: ‘Mensen hebben het ook wel eens over een knuffelhormoon, bestaat dat echt?’ om een nieuw onderwerp aan te snijden, waarop de gids zegt: ‘Je bedoelt oxytocine.’ Gekunsteld en kinderachtig voelt deze stijl aan, de heldere beschrijving die volgt niet waardig. Want draai of keer het zoals je wil, sommige verklaringen blijven, gezien de complexiteit van de materie, best wel ingewikkeld, en dan volgt onvermijdelijk de stijlbreuk.
Het boek bestaat uit drie grote delen, netjes van elkaar gescheiden met een blauw schutblad. In ‘Een algemene kennismaking’ worden het oog, de zenuw- en steuncel, en neurotransmitters uitgelegd. In het tweede en grootste deel (‘De rondleiding’, zoals het heet in dezelfde ‘museumbezoek-optiek’) worden de verschillende onderdelen van de hersenen beschreven en de functies die ze uitoefenen of de systemen waarvan ze deel uitmaken. De bekende delen passeren de revue, zoals hersenvlies, thalamus en kleine hersenen, maar ook onbekendere gebieden zoals het eiland of de basale kernen. Deel drie ten slotte beschrijft de ‘Algemene breinprocessen’, met onder andere de werking van het geheugen, de hersengolven, het verschil tussen linker- en rechterhelft, en het verschil tussen een vrouwelijk en mannelijk brein. Kernwoorden en moeilijke begrippen staan het hele boek door in blauwe letters. Dat geeft het werk een websitegevoel, en klikken op papier is moeilijk, maar het werkt wel: achteraan staan al deze termen alfabetisch in een woordenlijst die ook los van de rest van het boek handig is.
De auteur is psycholoog, coach, trainer en vijftiger. Hij heeft reeds een tiental werken uitgebracht, waarvan het autobiografische Kaj in 2009. Met De breingids heeft hij een populairwetenschappelijk werk willen maken. Daarin is hij ook geslaagd, maar de museumgids die hij daarvoor speciaal bedacht, had de bezoeker, in dit geval de lezer, iets minder bij het handje mogen nemen. Het boek telt een behoorlijke 285 pagina’s, en op de twee laatste doet Daalmans nog een opmerkelijke oproep. Hoewel je het boek op volledigheid een negen op tien zou kunnen geven, geeft de auteur zelf ruiterlijk toe dat onze hersenen slechts beetje bij beetje hun geheimen prijsgeven en dat er nog heel wat onderzoekswerk aan de winkel is. Daalmans roept dan ook op om te doneren aan dat onderzoek, zowel financieel als door het ter beschikking stellen van je hersenen aan onderzoek bij wijze van nalatenschap. Een terechte vraag, en de kans is zeker niet onbestaande dat mensen na het lezen van dit boek gebeten zullen zijn om meer te weten en daarbij ook zelf willen helpen. [Koen Van de Wiele]