Waarom een aap een staart heeft : dierenverhalen van over de hele wereld

Ed Franck bundelde dertig dierenverhalen uit de hele wereld. Het zijn typische volksverhalen: ze worden bevolkt door goden en halfgoden, geesten, heksen en tovenaars, eindigen wreed of hoopvol en proberen al dan niet terloops om natuurverschijnselen te verklaren. De jongensachtige avonturen, de wreedheden en pesterijen tussen de dieren onderling of het tragische lot van de personages, stuwen de verhalen voort. Het is alleen niet duidelijk waar ze vandaan komen. Behalve een vermelding van het volk en land of werelddeel, bevat het boek geen bronvermeldingen of verantwoording. Daardoor is het niet te achterhalen of Franck een of meerdere versies raadpleegde, of hij mondelinge dan wel schriftelijke bronnen aanboorde, hoezeer hij het oorspronkelijke verhaal wilde respecteren dan wel hertalen naar een herkenbare wereld...
Elke verhaal opent met een illustratie, zorgvuldig gecomponeerd en zonder overtollige details. De aandacht gaat volledig naar de dieren, die in een wat abstractere, vaak hoekige collagetechniek tegen een monochrome achtergrond worden geplaatst. Hoewel het kleurgebruik vrij sober is, spreken de uitgepuurde illustraties door het kleurencontrast en de toevoeging van hier en daar een verfveeg.
De verhalen gaan in op de bijzondere uiterlijke kenmerken van dieren. Alle verhaaltitels suggereren een vraag, bijvoorbeeld: ‘Waarom de slang geen poten heeft’. Vaak vormt die vraag niet de kern van het verhaal, maar wekt slechts nieuwsgierigheid.
De verhalen benadrukken dat alles met elkaar verbonden is in de natuur. Dat wij in onze westerse cultuur ver zijn weggedreven van deze natuurbeleving, wordt hier erg duidelijk. Problematisch hoeft dit verschil niet te zijn: de bundel biedt de westerse lezer voldoende aanknopingspunten. Los daarvan hebben de verhalen genoeg universele elementen.
De verteltoon van de verhalen blijft bewaard, zoals onder meer blijkt uit de relatief korte zinnen en het verteltempo. Onderhuids leeft daarnaast echter ook de aandacht voor stijl. Explicitering en beeldspraak gaan hand in hand, zodat tekst en taal toegankelijk zijn zonder stilistisch al te veel toegevingen te doen. Knap is ook dat vergelijkingen aansluiten bij de oorspronkelijke cultuur of natuur. In hoeverre Franck daarbij trouw blijft aan het originele verhaal of opnieuw aansluiting heeft gezocht bij de cultuur van herkomst, is voor deze bundel in wezen niet belangrijk. Het verhaal an sich staat centraal en vast staat dat de bewerker erin slaagt het evenwicht tussen ‘exotisering’ en aanpassing te bewaren door subtiele verduidelijkingen toe te voegen.
Door de ongekunstelde vergelijkingen en de levendige dialogen krijgt de beoogde lezersgroep de kans kennis te maken met oude verhalen, die niets aan relevantie hebben ingeboet. De bundel zal bovendien een ruimer publiek kunnen aanspreken. Het samenspel van een zorgvuldige vormgeving, knappe illustraties en rijke teksten sluit de jonge lezer immers niet in een cocon, maar nodigt ook anderen uit om het boek te delen.
 
(Dit is een abstract van een artikel van Frauke Pauwels. De volledige tekst is verschenen in De Leeswelp 2012, nr.2.)
[Frauke Pauwels]