Geschiedenis van de Lage Landen
Jaap Ter Haar
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Ploegsma, cop. 2013 |
VERDIEPING 2 : BABILLE : IK EN DE WERELD : VERHALEN : TERH |
15/10/2013
Voor veel volwassen lezers zal de heruitgave van deze klassieker uit 1973 jeugdsentiment oproepen. Het verhaal van Beer, die na een aanrijding blind wordt en met de hulp van familie en vrienden met zijn handicap leert leven, heeft menige jonge lezer in de jaren zeventig en tachtig meer dan een traantje doen wegpinken. Het boek werd in 1974 dan ook bekroond met een Gouden Griffel.
Toegegeven, het verhaal bevat beklijvende passages die ook nu nog aangrijpen. Zo typeert Jaap Ter Haar krachtig de band tussen Beer en zijn kleine zus Annemiek, die hem vaak feilloos aanvoelt. De toespraak van Dikkie, de aanvoerder van Beers vroegere voetbalploeg, is waarachtig en zonder nodeloos sentiment onder woorden gebracht. En de ontmoetingen met de kleine Gijs en Jantje zorgen voor een passende luchtige noot.
In het licht van de huidige jeugdliteratuur komt het boek echter nogal simpel en soms al te opdringerig over. Het is vooral moeilijk de ogen te sluiten voor de vaak erg expliciete stijl van Ter Haar. Hij strooit kwistig met adjectieven en beelden: ‘Dat was de stem van zijn vader en een vertrouwde hand kwam bemoedigend op zijn schouder neer’ of ‘Toch liep hij — daar in de diepte — ook door groene landschappen en voelde hij zich gelukkig, ervan bewust dat het diepste van de menselijke ziel niet alleen met ellende was gevuld.’
Die expliciete verwoording gaat geregeld samen met een te opdringerige auctoriale vertelinstantie. Al snel plaatst die verteller het kinderlijke inzicht van Beer tegenover de ‘blindheid’ van de volwassenen: ‘Er zijn dingen die kinderen soms plotseling heel zeker weten; gedachten, die opdoemen uit het niets, waarvan de juistheid met absolute zekerheid wordt gevoeld. Al is er geen enkel bewijs, toch weten ze met een soort helderziendheid die bij de meeste volwassenen verloren is gegaan, dat het honderd procent waar is.’ De verteller expliciteert ook voortdurend wat Beer voelt, terwijl de lezer meestal die gevoelens zelf wel kan afleiden uit de context: ‘”Hoe ze eruitziet, laat me zo koud als een steen!!” Bitter schoot nu alle moedeloosheid naar buiten.’ Soms ook wordt aan die gevoelens een of andere wijsheid of positieve noot gekoppeld: ‘Door er geen drama van te maken, had hij zichzelf én zijn ouders veel verdriet bespaard.’
Stijl, vertelstandpunt en personages staan overduidelijk in dienst van de centrale — goedbedoelde — boodschap die Ter Haar wil meegeven: ook met een handicap kun je een zinvol leven leiden. Beers vader geeft al kort na het ongeval een boel goede raad mee, waarbij hij zijn wijsheden niet genoeg lijkt te kunnen herhalen: ‘Weet je, Beer, ogen leiden ons vaak van de hoofdzaken af. Met onze ogen letten we op allerlei details die niet ter zake doen. Wij gaan af op de uiterlijkheden van mensen, terwijl die toch niet zo belangrijk zijn. Die fout zal door jou niet meer worden gemaakt. Begrijp je dat dit een voordeel kan zijn?’ De auctoriale verteller laat hierop volgen dat Beer geen boodschap heeft aan ‘dit soort fraaie, opbouwende praat.’ Maar ook het register en de passieve vorm maken dat zijn woorden onnatuurlijk klinken. Het personage dat het duidelijkst in dienst van de boodschap staat, is de student die Beer leert kennen in het ziekenhuis. Die vertrouwt Beer toe dat hij niet lang meer te leven heeft en drukt hem meteen op het hart dat elk leven de moeite waard is en dat hij nooit de hoop en de moed mag verliezen. Die levensles wordt nog eens extra in de verf gezet in de afscheidsbrief die Beer na zijn dood ontvangt.
Het hele verhaal is te lezen als Beers ontdekkingstocht van wat het leven de moeite waard en bijzonder maakt, ook als je blind bent. Die tocht bevat voor Beer vooral mooie momenten en ontmoetingen. De ene grote inzinking die beschreven wordt wanneer Beer beseft dat hij een deel van zijn gewone leven moet opgeven en niet meer naar zijn vroegere school kan, komt in dat licht wat obligaat over en wordt al te snel gecounterd door de brief van de student.
Aan het slot wordt de coming-of-agegedachte van de roman nog duidelijk in de verf gezet: ‘Het werelddeel van een blinde was misschien maar een klein werelddeeltje. Toch was de reis lang en inspannend geweest. Een reis door de grijze duisternis. Een tocht door de diepte van het bestaan. Maar bovenal toch een ontdekkingsreis, omdat hij in de afgelopen weken zoveel over zichzelf, de mensen en het leven had geleerd.’ Wie na deze zoete boodschap nog op een peperkoeken toetje hoopt, wordt op zijn wenken bediend. Op de allerlaatste bladzijde ontmoet Beer nog de lieve Tinka, wat hem en de lezer kan doen hopen dat hij ook als blinde de ware liefde kan leren kennen. [Jan Van Coillie]
Redactie
Na een ongeluk blijkt Beer (Berend) blind te zijn. Hij weet dit met veel kracht te dragen; in feite maakt hij zich meer zorgen om het huwelijk van zijn ouders. Toch levert het besef voor altijd blind te zijn ook veel moeilijke momenten op. Hij weet zich dan te troosten met mooie filosofieën. Niet minder belangrijk zijn de mensen die Beer ontmoet. Zuster Wil, begripvol en zelf met een verminkt gezicht, en de student die niet meer lang te leven heeft, maar al zijn levenskracht in Beer stopt. Als Beer later weer thuis is, blijkt hij in een andere wereld te zijn gekomen, van het lichamelijke naar het geestelijke. En dan is er ten slotte het met veel tegenzin tegemoet geziene blindeninstituut, een iets te abrupt eind. Een wat droevig en bijzonder aangrijpend boek, soms iets te veel aan de sentimentele kant. Prettige vertelwijze, naar het prozaïsche toe. Bekroond met de Gouden Griffel 1974. Herziene editie. Vanaf ca. 12 jaar.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.