Venus en Adonis

Nog voor William Shakespeare (1564-1616) zijn wereldberoemde toneelstukken schreef, werkte hij aan twee lange gedichten die meteen heel succesvol waren. In korte tijd is een van die gedichten, Venus and Adonis, twee keer vertaald, maar de recentste Nederlandse vertaling van Hafid Bouazza kan niet tippen aan de vertaling van Peter Verstegen uit 2014.

In Venus and Adonis wil de godin van de liefde absoluut de mooie jongeling Adonis veroveren maar hij heeft meer aandacht voor zijn echte passie, de jacht. Een wild zwijn verwondt hem levensgevaarlijk en hij sterft. Bij het lijk van Adonis spreekt Venus uit dat de liefde voortaan ook gepaard zal gaan met pijn, jaloezie en verdriet. Shakespeare publiceerde dit lange gedicht van 1.194 regels aan het begin van zijn carrière in 1593. Het verhaal haalde hij waarschijnlijk uit de Metamorfosen van de Latijnse dichter Ovidius. Shakespeare maakte er een openlijk erotisch gedicht van waarin Venus uitvoerig beargumenteert waarom Adonis zich aan haar moet overgeven. Wat haar drijft is pure lust, dat blijkt duidelijk uit de beeldspraak die Shakespeare gebruikt. Een 'klare bron' is een vagina, 'zacht beemdgras' is schaamhaar en dat bevindt zich in een 'heerlijk dal'.

Venus and Adonis wordt vaak gekoppeld aan The rape of Lucrece, dat andere lange gedicht dat Shakespeare ongeveer gelijktijdig schreef en een jaar later, in 1494, publiceerde. Beide gedichten hadden enorm veel succes en werden verschillende keren herdrukt. In een populair toneelstuk uit die tijd zegt een van de personages dat hij graag gaat slapen met Venus and Adonis van 'sweet Master Shakespeare' onder zijn kussen.

Peter Verstegen vertaalde de twee lange gedichten in 2014 en 2015. Verstegen is een meester-vertaler die voordien ook al de sonnetten van Shakespeare maar ook poëzie van Charles Baudelaire, Emily Dickinson en Rainer Maria Rilke had vertaald.

Zijn Venus en Adonis probeert het rijmschema en de jambische pentameter waarin Shakespeare schreef trouw te blijven. Verstegens tekst is soepel, inventief en leest als een klassiek maar nergens oubollig gedicht.

Hafid Bouazza blijft veel dichter bij de oorspronkelijke tekst en gooit rijm en ritme overboord. Zijn versie leest veeleer als een letterlijke vertaling die je misschien wel helpt om de oorspronkelijke tekst beter te begrijpen maar die veel minder poëtische kracht heeft dan Verstegens werk. Ook in de voetnoten blijft Bouazza minimalistisch terwijl Verstegens verhelderend notenapparaat ruim zeventig pagina's telt. Hij gaat in op de ontstaansgeschiedenis en de symboliek van het gedicht, de vertaalmoeilijkheden en alternatieven waaruit hij moest kiezen. Op zowat alle fronten wint Verstegen het van Bouazza omdat hij tegelijk de complexiteit én de soepelheid van Shakespeares taal zo goed als feilloos weet om te zetten in Nederlands dat haast even speels is als het origineel.

Beide boeken werden prachtig uitgegeven in een tweetalige versie, zoals het hoort. Verstegens boek is sober en verfijnd. Een duidelijk pluspunt voor Bouazza's boek is dat het is opgesmukt met tientallen erotische tekeningen van de wereldberoemde Zuid-Afrikaanse kunstenares Marlene Dumas. Het is de eerste keer dat zij poëzie illustreert; ze vond het gedicht eerst moeilijk maar na herhaalde lezingen kregen de woorden 'de geur van honing'. Toch geniet Verstegens adaptatie mijn voorkeur. Hij is tegelijk vertaler en schepper omdat je zijn tekst niet alleen leest om de vertaling maar ook om van de oorspronkelijkheid en de inventiviteit.

Vertaald door Hafid Bouazza, Athenaeum-Polak & Van Gennep, 144 blz., 25 €. Luxe-editie geïllustreerd door Marlene Dumas: 500 €.