Het goud van Congo

In de voorbije 25 jaar reisde VRT-journalist Peter Verlinden gemiddeld een viertal keer per jaar naar het Gebied van de Grote Meren, naar Zaïre/Congo, Rwanda, Burundi en Oeganda. Hij is beter dan wie dan ook geplaatst om de bouwstenen aan te reiken om tot een beter begrip, en tot op zekere hoogte tot een inzicht te komen, in de vaak complexe situatie, die tot de nu nog steeds aanslepende oorlog in Oost-Congo heeft geleid en voor onzekerheid en ellende zorgt voor miljoenen Congolezen en andere Afrikanen. In Het goud van Congo koppelt hij wetenschappelijke onderzoeken naar oorzaken en gevolgen van de conflicten in de regio aan summiere getuigenissen van mensen die hun persoonlijk en familiaal leven indringend gewijzigd zagen als slachtoffers van het brute geweld dat vaak om zich heen grijpt. Verlinden heeft van Het goud van Congo een bijzonder boeiend boek gemaakt, dat ook leesbaar blijft voor mensen die niet onmiddellijk op de hoogte zijn van de diverse belangengroepen die een rol spelen in het conflict, en tot een inzicht kan leiden in het kluwen van oorlogvoerende partijen. Hij biedt een feitenrelaas dat nauw aansluit bij de chronologische lijn die loopt van 1960 (de Congolese onafhankelijkheid) tot 2011. 
De rode draad in het geheel is de strijd om de macht over de rijkdommen van mogelijk het rijkste land ter wereld, met de voorraden aan vooral kobalt, goud, diamant en koper. Het is een strijd die begon in 1966, toen president Mobutu het Belgische bedrijf Union Minière du Haut-Katanga nationaliseerde. Dat arme, maar sterk gestructureerde buurlanden als Rwanda en Oeganda het zwakke Congo blijvend zouden belagen om hun deel van de rijkdommen binnen te halen, lag voor de hand. Mede door het feit dat de internationale gemeenschap zwijgend bleef toekijken – Verlinden gebruikt hier zelfs de term ‘internationaal egoïsme –  zou het conflict steeds verder uitbreiden en voor de gewone bevolking op een regelrechte ramp uitdraaien. De manier waarop het lot van de miljoenen vluchtelingen wordt herleid tot bijna een anekdote in de geschiedenis is en blijft schrijnend. Verlinden noteert: ‘nooit profiteert de gewone burger van de Congolese rijkdommen, alleen een kleine elite machtigen in Congo zelf, Rwanda en Oeganda.’ Ook analyseert Verlinden de toenemende invloed van China, waarmee president Joseph Kabila in 2007 een samenwerkingsakkoord afsloot. Toch overheerst het optimisme, ook van de kant van de auteur: ‘De daadkracht en warme inzet van gewone mannen, vrouwen en kinderen maken heel veel goed en het leven leefbaar. […] Het levert een beeld op van een nieuw Congo en van ‘nieuwe Congolezen’ die heel hard op zoek zijn naar een eigen identiteit, niet gekopieerd van de blanke leermeesters, maar geworteld in de eigen traditie met her en der een snuifje ‘blank’ waar het kan en mag, niet meer, niet minder’.
[Jooris Van Hulle]