Goed leren praten : verhalen

De kinderen die aan het woord zijn in Goed leren praten groeien op in de fabrieksrook van een industriestadje in Noordwest-Engeland. Ze wonen in huizen van steen en lei, 'gegeseld door bijtende wind en ruige roddels', en met uitzicht op een al even onverbiddelijk hoogland waarin het gevaarlijk verdwalen is. Kinderen hebben er 'geschaafde knieën, onstuimige harten, sarrende monden en harde blikken'. Hun favoriete tijdverdrijf: katholieken pesten - de waterscheiding tussen katholiek en protestant is mee geïmporteerd met de Ierse inwijkelingen. De hoofdpersonages van deze verhalen zijn buitenbeentjes. Niet alleen omdat ze katholiek, gevoelig, vroegwijs en intelligent zijn, maar ook omdat hun gezin het middelpunt vormt van een schandaal: hun moeders hebben een minnaar in huis genomen, die in het ene verhaal gewoon 'de huurder' heet - een man 'die niet zonder ruzie kon zoals hij ook niet zonder ontbijt kon', luidt het in 'Koning Billy is een heer' - en in het andere naar de naam 'Jack' luistert. Hun komst heeft weinig met liefde te maken, maar wel met de ambitie van de moeders om hogerop te komen. Want de minnaars brengen meer geld in het laatje dan de echtgenoten, die ofwel een schaduwbestaan leiden in huis, ofwel de benen hebben genomen, ja soms zelfs terugkeren als schim die, 'lang en bleek, met de tochtvlagen mee naar binnen glipte'. De vaders vervagen, verdwijnen, worden achtergelaten en vervangen, zodat de moeders hun bakstenen rijhuis kunnen inruilen voor een huis met een in stroken gemaaid gazon en een rotstuin, in een oord waar mensen zeggen dat 'de regen goed is voor de tuin' in plaats van dat hij 'de zoveelste deprimerende belediging is in de reeks die het leven de mens nu eenmaal aandeed'.

Uitspraakles

'Alle verhalen zijn ontstaan door de vragen die ik mijzelf stelde over mijn jonge jaren', meldt Hilary Mantel (1952-2022) in het voorwoord. 'Ze zijn in de loop van vele jaren bijeengeschraapt.' Ze zijn niet zozeer autobiografisch, maar wel vanuit een autobiografisch perspectief geschreven. Dat maakt ze verwant met haar memoir De geest geven . Beide boeken verschenen in 2003.

Dit zijn verhalen over sociaal isolement, en over de leugens van volwassenen: 'Bij ons in huis werd alles vervangen door iets anders. Maar er werd gezegd dat het een of het ander geen verschil maakte', luidt het in 'Afgemaakt' - zoals een hond, een vader, of een achternaam. Het zijn verhalen over kinderen die slecht passen in hun omgeving en in hun eigen kindertijd: 'Er zouden praatgroepen moeten bestaan, met een soort twaalfdelig stappenplan, voor jonge mensen die het vreselijk vinden om jong te zijn', zegt het hoofdpersonage van het titelverhaal. 'Als ik dan toch een jeugd moest hebben, zou ik achteraf willen dat ik hem aan verkeerde dingen had besteed.' Ze wordt op uitspraakles gestuurd in de hoop van haar noordelijke accent af te komen. Tevergeefs, haar accent knalt door alles heen, 'zoals de letters BLACKPOOL in de zuurstokken die je daar op de boulevard kunt kopen'. Mantel neemt snobisme en klassenbewustzijn steevast ironisch op de korrel.

Boeken van Stendhal

Wat deze verhalen zo bijzonder maakt, is de indringende manier waarop de schrijfster doordringt in de kinderziel en door in te zoomen op schijnbare details levensbepalende ervaringen beschrijft, zoals de angst van de meisjes die hopeloos verdwalen op een autokerkhof, of de jongen die zich realiseert dat zijn hond is afgemaakt. Alles wat de Wolf Hall -trilogie, waarmee ze wereldfaam verwierf, zo indrukwekkend maakt, vind je ook hier terug: haar verteltalent, haar ongelooflijke zintuiglijkheid en scherpe observaties, en haar trefzekere, virtuoze pen. Goed leren praten zit vol wrange humor die je soms hardop doet grinniken. Op elke bladzijde strooit Mantel sprankelende beelden rond. Over de schutting waarmee de buurman tevergeefs zijn moestuin probeert te beschermen tegen de baldadige koeien uit het hoogland: 'Ze waren net de boeken van Stendhal in de kast van de dorpsbibliotheek: indrukwekkend, maar voor zover wij konden nagaan dienden ze nergens toe.' Of over de bruidsfoto van Liams oude buurmeisje Suzy in de lokale krant: 'Daar stond ze, een verwaande jonge vrouw, met een boeket dat ze vasthield als een ploertendoder.' Of over de gewelddadige woorden die zich 'bloederig als losse tanden ophoopten' in Liams mond als de buurvrouw zijn moeders dubieuze levenswandel op de korrel neemt.

Mantel heeft deze verhalen misschien bijeengeschraapt, maar daar voel je als lezer niets van: de schrijfster van dikke pillen als Wolf Hall doet het ook uitstekend op de korte baan. Dat weten we al sinds haar eerdere bundel, De moord op Margaret Thatcher . Ook in Goed leren praten zie je een groot schrijfster aan het werk.

Vertaald door Harm Darmsma en Niek Miedema. Meridiaan, 192 blz., € 22,99 (e-book € 12,99). Oorspr. titel: Learning to talk.