De wintersoldaat : roman
Daniel Mason
Beschikbaarheid en plaats in de bibliotheek
ARhus - De Munt
Vandaag gesloten
Beschikbaar
ARhus - afdeling Rumbeke
Vandaag gesloten
Beschikbaar
Besprekingen
Recensie -Een virtuoos historisch lappendeken
Dirk Jan Arensman
ua/an/20 j
Dat North Woods zo hoog stond in vele eindejaarsoverzichten is geen wonder: het is een heerlijke roman. Een virtuoos historisch lappendeken waarin plaats is voor alles, van brieven, flitsmemoires en volksballades tot psychiatersaantekeningen en true-crimeverhalen, of die tamelijk hilarische verhandeling over het liefdesleven van de schorskever.
En dat allemaal terwijl Mason (1976) eeuwen aan (spook)verhalen situeert rond één afgelegen huisje. Zo zien we hoe die blokhut in Massachusetts, ooit gebouwd door twee geliefden die samen vluchtten uit een puriteinse pioniersnederzetting, in de jaren 60 van de 18de eeuw het onderkomen wordt van de excentrieke (ex)militair Charles Osgood, die geobsedeerd is door de lekkerste appel ter wereld. Een appel die hij bij die blokhut vindt, aan een boom die dwars door de borstkas van een Britse soldaat groeide.
En vervolgens hoe zijn dochters, tweeling Mary en Alice, het bedrijf rond de boomgaard waar 'Osgoods wonder' groeit na diens dood draaiende houden, maar ook verwikkeld raken in een verbeten ouwevrijsterstweestrijd.
Jaren later vormt het inmiddels bescheiden landhuis het decor voor de verboden liefde tussen schilder William Henry Teale en dichter Erasmus Nash, waarvan we de bloei en de repercussies kunnen lezen in een ontroerende briefwisseling.
Datzelfde tweetal lijkt er een hoofdstuk later, in de jaren 1920, als wellustige geestverschijning, projectontwikkelaar Karl Fansworth en diens preutse echtgenote Emily te kwellen; iets waaraan het ingeschakelde 'medium', sympathieke charlatan Anastasia Rossi, weinig kan veranderen. Terwijl een nazaat van de Fansworths wéér later te kampen krijgt met een schizofrene zoon, mensenhanden en een poemamuil voor moord en doodslag zorgen en de laatste pagina's zelfs in de nabije toekomst spelen.
Klinkt iets té duizelingwekkend? Mason leidt je in soepel, veelstemmig vertellersproza langs al die boeiende episodes, gelardeerd met bedrieglijk overtuigende 'historische documenten', knappe genreoefeningen en fraaie illustraties. Zijn natuurbeschrijvingen zijn schitterend. En hij laat keer op keer zien hoe de mens en zijn omgeving elkaar door de geschiedenis heen beïnvloeden en uiteindelijk (misschien) te gronde richten.
Recensie North Woods -Uit dit huisje kom je nooit meer weg
Alies Uilen
ru/eb/03 f
De lezer die North Woods, van de Amerikaan Daniel Mason, nietsvermoedend oppakt, begrijpt niet meteen wat ze in handen heeft. Eerst het ongebruikelijke omslag: een getekende poema in het gras. Bij het doorbladeren stijgt de verwarring: door het boek verspreid staan fragmenten van kunstwerken (vierkantjes op verder lege bladzijden), biologische tekeningen, natuurfotografie, oude krantenknipsels, genoteerde muziek. 'Gewone' verhalen (van soms maar een paar bladzijden) worden afgewisseld met liederen, gedichten en briefwisselingen. Allemaal beschrijven ze de lotgevallen van de opeenvolgende bewoners van een huis in de Amerikaanse staat Massachusetts, over een periode die loopt vanaf de tijd dat zich daar de eerste kolonisten vestigen (17de eeuw) tot in de 21ste eeuw.
In het eerste, intrigerende verhaal ontsnappen twee jonge geliefden aan hun puriteinse kolonie (het meisje moet daar met een oudere dominee trouwen) en vluchten de bossen in. Ze bouwen een huis op een open plek, en in dit onderkomen zullen we de rest van het boek blijven.
Verderop leren we een vrouw kennen die in het huisje haar toevlucht zoekt nadat ze is ontvoerd door 'heidenen', een majoor in het Britse leger die is geobsedeerd door appels (pomomanie) en op deze grond zijn gedroomde appelboomgaard plant, de twee dochters van deze man, een natuurschilder die inspiratie vindt in het ruige landschap (en daarover bepaald gepassioneerde brieven schrijft aan een bevriende schrijver). En dan hebben we het alleen nog maar over de mensen gehad. De poema van de voorkant neemt ook zijn intrek in het huisje; we lezen over zijn bloeddorst in liedvorm. Hij zonk zijn tanden in ooi en ram/ En rukte het leven uit hun lijf.
De liefde voor de natuur verraadt Masons achtergrond als bioloog en psychiater. North Woods is zijn vijfde roman, in 2003 debuteerde hij met De pianostemmer, over een man die een piano moet stemmen in de jungle van Birma in de 19de eeuw. Zijn vorige roman, De wintersoldaat (2018), volgt een geneeskundestudent in een veldhospitaal in de Eerste Wereldoorlog, waar hij vooral interesse heeft voor de psychische gevolgen van de oorlog. In de VS won Mason al vele prijzen. North Woods haalde de toptien beste boeken van 2023 van The New York Times.
De opzet van North Woods doet denken aan de bekroonde roman Het lied van ooievaar en dromedaris van Anjet Daanje, ook al een bèta (zij is wiskundige) die erin slaagde een reeks losse verhalen van vroeger tot nu tot een samenhangend geheel te smeden. Ook Mason schrijft over de grote thema's: liefde, lijden, onze diepste verlangens en de dood, en hoe mensenlevens eeuwen later nog op elkaar kunnen doorwerken.
Nieuwkomers in het huis moeten er rekening mee houden dat de oude (dode) bewoners nooit écht zijn weggegaan. Ze hebben sporen achtergelaten, zoals briefjes en geheime opbergruimten, en als ze het nodig vinden, komen ze spoken. Masons toon is lichtvoetig en zijn palet aan personages divers. Ook het liefdesleven van een schorskever ontgaat niet aan zijn blik: tot in hilarisch detail omschrijft hij hoe het mannetje de geur van het vrouwtje opsnuift: 'Wat een aroma! Three-4-methyl-3-heptanol!'
Volstrekt vanzelfsprekend wisselt Mason van tijdperk, genre en toon: van komisch naar ontroerend tot macaber. In het verhaal over de dochters van de appelkweker omschrijft hij treffend hoe deze twee vrouwen, Alice en Mary, het samen moeten zien te rooien. Alice wil haar eigen leven: een man en een kind, Mary heeft genoeg aan de boomgaard en aan haar zus. Wanneer een jongeman zich aandient, moet Mary afwegen 'of het leven waar de een naar verlangde een leven was dat de ander kon verdragen'. Het verhaal eindigt gruwelijk, en dat Mason zo'n subtiele verkenning van het gevoelsleven van deze vrouwen zo luguber kan afsluiten zonder de lezer te verliezen, is knap.
Wie in deze tijd een boek leest over de natuur, insecten, de seizoenen, overleven in de sneeuw en de kou, weet dat al die verrukking ergens een pijnlijke afslag gaat nemen, wanneer de gevolgen van klimaatverandering zich doen gelden.
Mason vindt ook hiervoor een mooie, ingetogen vorm; hij laat de lezer de tragedie voelen. Het personage dat hij hiervoor kiest, is een onderzoeker van bomen, begin jaren 2000. Ze lijdt aan diabetes, dus haar eigen leven hangt af van menselijk ingrijpen in de natuur. Maar het is haar liefde voor de bomen, de helende werking ervan op haar geest, die haar naar de wildernis drijft. Het bos dat stil is geworden doordat al zo veel vogels zijn uitgestorven. 'Het voelde voor haar alsof ze op iemand verliefd was geworden en hoorde dat die stervende was.'
Met dit laatste personage verbindt Mason op precies de goede manier alle bewoners die haar zijn voorgegaan, en gunt hij ons een blik in de toekomst. Het is een passend einde van een boek dat qua tijdsbeelden, vertelstijlen en personages haast uit zijn voegen barst, en toch verlang je als lezer naar méér. Naar een uitgave in kleur bijvoorbeeld (de kleine zwart-witbeeldjes laten zich nu soms maar moeilijk ontcijferen) en naar gezongen uitvoeringen van de liederen. Eenmaal genesteld in het gele huis, wil je er nooit meer weg.
Uit het Engels vertaald door Theo Schoemaker. Hollands Diep; 400 pagina's; € 24,99.
Het opgejaagde vrouwelijke lichaam
(jos)
em/ec/26 d
Lauren Groff, De weidse wildernis.
****
Daniel Mason, North Woods.
****1/2
Lauren Groff en Daniel Mason voelen zich zowel in hedendaagse als in historische fictie in hun sas. Groffs vorige roman, 'Matrix', ging over een 12de-eeuwse Engelse non, Masons 'De wintersoldaat' over WO I. Ze schrijven allebei ook korte verhalen, zoals gebundeld in Groffs magistrale 'Florida' en Masons nog niet vertaalde 'A Registry of My Passage Upon the Earth', beide uit 2019. Met 'Furie en fortuin' (2015) schreef Groff zelfs een literaire thriller. De oeuvres van de twee veertigers dekken samen een breed scala aan genres en thema's die in literair proza behandeld kunnen worden.
Hun nieuwe romans hebben heel wat gemeen. 'De weidse wildernis' (Groff) en 'North Woods' (Mason) delen thema's en motieven: de grillige contouren van de menselijke psyche, de natuur die verwondering, ontzag of angst oproept, en het Bijbelboek Job. Beide romanciers hanteren een weelderig vocabularium van fauna en flora om de wisselwerking tussen de inwendige wereld van hun personages en Moeder Natuur te illustreren. Maar de opmerkelijkste parallel is dat beide romans beginnen met personages die wegvluchten uit een vroege koloniale nederzetting in Noord-Amerika.
In 'De weidse wildernis' kruipen we 266 bladzijden lang in het hoofd van Lamentationes, een meisje dat ontsnapt uit Jamestown, de eerste Engelse nederzetting in Amerika. Haar adoptiegezin zocht er het geluk, maar vond alleen pokken, honger en vrieskou. Meer dan de rampzalige omstandigheden ontvlucht ze de wrede 'mevrouw', die haar als dienstmeid in huis hield maar als huisdier behandelde. Ze vult haar dagen met rennen, schuilen, honger lijden en dieren doden en opeten, vaak nog rauw. Wie ooit 'The Revenant' heeft gezien, weet dat zo'n eenzame overlevingstocht vol tegenspoed weleens kan gaan vervelen. In het begin van de roman blijf je als lezer aan de zijlijn staan, om van een veilige afstand Groffs schrijfkunsten te bewonderen. Maar gaandeweg sleurt ze je toch het verhaal in. Ze brengt verslag uit van de survivalskills van haar protagonist en wisselt dat af met flashbacks naar Lamentationes' verleden en haar wensdromen over haar onzekere toekomst. Bespiegelingen over taal, kolonialisme en de weldadige invloed van natuurschoon tillen haar vertelling naar een hoger niveau. Het meisje werpt stap na stap het geloof in een goede almachtige god af en ontwikkelt in plaats daarvan een mystieke natuurspiritualiteit (spontaan veerde in ons lezersgeheugen Henry David Thoreau, Margaret Atwood of Cormac McCarthy op). Groffs nieuwste telg kun je niet alleen lezen als een vluchtelingenrelaas, een klimaatdystopie of een allegorische kijk op de ontstaansgeschiedenis van de Verenigde Staten, maar ook als een aanklacht tegen de druk die in onze samenleving op het opgejaagde vrouwelijke lichaam gelegd wordt, en tegen onze vervreemding van de natuur. Maar de grootste troef van 'De weidse wildernis' is de diepmenselijke, invoelbare portrettering van één veerkrachtig meisje dat zich, door mens en god verlaten, staande probeert te houden in de verpletterende grootsheid van de wildernis. Leed en veerkracht waren zelden zo tastbaar op papier.
In Daniel Masons 'North Woods' komt dan weer een heel scala aan personages voor. Het begint met een verliefd koppel, dat hand in hand een puriteinse nederzetting ontvlucht. Het paartje rent, net als Groffs Lamentationes, de wildernis in en vestigt zich midden in een woud in Massachusetts. Hun gele woning wordt de rode draad door de korte verhalen waaruit de rest van de roman is opgebouwd. Daarin volgen we drie eeuwen lang wie er komen wonen: een appelboer en zijn tweelingdochters, een kunstschilder, een psychoot, een vrouw die brieven schrijft naar een gevangene, een medium, een stelletje kwelgeesten, een poema. Door alle verhalen heen blijft de geschiedenis op de achtergrond, als een vaag en langzaam veranderend decorstuk. Mason registreert subtiel wijzigingen in zeden, technologie en samenleving. In elke latere periode komen we beetje bij beetje meer te weten over de vorige, een ingenieus vertelmechanisme dat herinnert aan de verhalenweefsels van bijvoorbeeld Georges Perec. Bovendien verwerkt Mason ook nog ballades, natuurgedichten, dagboekfragmenten, homo-erotische brieven, foto's, griezelige sagen, artikelen uit een truecrimetijdschrift en geestige raadseltjes in zijn vertelling. De bijzonderheden van zijn sleutelpersonages zet hij met grote waarachtigheid neer, met als hoogtepunt een tweeling die dostojevskiaanse proporties aanneemt. Mason is naast schrijver en literatuurprof ook psychiater, en dat merk je.
De verschillen zijn duidelijk: 'De weidse wildernis' is een monoloog die zich afspeelt in het hoofd van één personage, 'North Woods' is een meerstemmige roman die krioelt van de karakters. Zowel Groff als Mason plaatst metafysische en existentiële vraagstukken in een natuurlijke setting, die nu eens betoverend en dan weer verpletterend is. Groff doet dat vanuit kikvorsperspectief, Mason in vogelvlucht. Groff stelt scherp op het wedervaren van één vluchtend meisje, terwijl de vlucht in 'North Woods' het startschot betekent van een verhalenestafette die drie eeuwen beslaat. 'De weidse wildernis' komt wat langzaam op gang, en mede door de uitmuntende compositie en de waarachtigheid van Masons personages is 'North Woods' net iets bevredigender. Maar beide romans schenken ons de waardevolste vruchten van topliteratuur: een aangescherpte, verrijkte blik op onze omgeving, de medemens en onszelf.
Bookarang
Een roman over de mens en de natuur. Het verhaal begint met twee jonge geliefden die ontsnappen uit een puriteinse kolonie en een blokhut bouwen. De blokhut zal door de geschiedenis heen bewoond worden door een reeks uitzonderlijke bewoners. Deze bewoners, waaronder een Engelse militair, ongetrouwde tweelingzussen, een misdaadverslaggever, een schilder en een oplichter worden geconfronteerd met de mysteries van de noordelijke bossen. Soepel en beeldend geschreven. Met zwart-witillustraties, -foto’s en een kaart. Voor een brede tot literaire lezersgroep. Daniel Mason (Palo Alto, 1976) is een Amerikaanse arts en auteur van 'De pianostemmer' en 'De wintersoldaat'. Zijn werk is in 28 talen vertaald en bewerkt voor opera en toneel. Tegenwoordig is hij hoofddocent klinische psychologie aan de universiteit van Stanford, waar hij doceert aan de faculteiten geesteswetenschappen en geneeskunde.
Suggesties
Krijg een e-mail wanneer dit item beschikbaar is
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.