Heilige plaatsen : Jeruzalem, Lourdes en shopping malls

Heilige plaatsen zijn ook vandaag nog sterke aantrekkingspolen, niet alleen in het christendom maar ook in andere godsdiensten en zelfs in seculiere gedragspatronen. Ze dwingen op een of andere manier eerbied af en lokken talloze mensen als bedevaarders of toeristen. Wat bezielt deze mensen? Waarom zoeken ze er steeds weer opnieuw vertroosting en geluk? Gaat het hierbij alleen maar om restanten van vroom bijgeloof of zijn het plaatsen waar hedendaagse vormen van menselijke betrokkenheid groeien? De voorliggende reader, onder de redactie van de filosofen Herman de Dijn en Walter van Herck, is een interessante inleiding in de zoektocht rond deze problematiek en dat vanuit verschillende oogpunten, zowel filosofisch als historisch, esthetisch en sociologisch. De eerste twee bijdragen handelen specifiek over de trek naar Jeruzalem. Piet Leupen zoekt naar de oorsprong en de bewogenheid van deze eeuwenoude pelgrimage en gaat kritisch in op de daar heersende spanningen tengevolge van het geloof in de exclusiviteit van de eigen godsdienst (joden, christenen, moslims). Barbara Baert onderzoekt de geschiedenis van de bron van Betesda (Piscina Probatica) en de mythevorming daaromtrent die reeds voor de christelijke jaartelling begon. De bijdrage van Jo Tollebeek is een analyse van het verschijnsel 'Lourdes' rond 1900 aan de hand van enkele romans van Emile Zola en Karl Huysmans die een uiterst kritische benadering van het fenomeen naar voren brachten. Hieruit blijkt duidelijk de ambivalente betekenis van de massahysterie die in Lourdes zichtbaar werd. Erg boeiend zijn de laatste twee bijdragen over hedendaagse nieuwe plaatsen van al dan niet religieus met hun gevaar van misplaatste sacraliteit (Walter Weyns) en over de grote impact van de shopping malls van onze consumptiemaatschappij (Walter Weyns en Walter van Herck). Beide artikelen geven fundamentele aanzetten voor een kritische benadering van onze moderne maatschappij als een gesloten maatschappij en als een (schijn)wereld van ongetemperde verwachtingen. Uiteindelijk blijft de vraag of het onbegrensd consumeren van de hedendaagse mens een alternatief kan bieden voor de diepere ervaringen van godsdienst of levensbeschouwing.

Dit boek is een positieve stimulans om na te denken over de manier waarop onze hedendaagse maatschappij kan klaarkomen met haar dubbelzinnige relatie ten aanzien van de heiligheid. Het brengt intrigerende informatie over een heikel onderwerp dat vele mensen bezighoudt, maar waarover het laatste woord in verre na nog niet is gezegd. Het boek is aangenaam verlucht met foto's, tekeningen en reproducties die de historische achtergrond helpen verduidelijken. [Willy Deckers]