De tijd van de vrouwen

Wat moet je als vrouw wanneer je echtgenoot het loodje legt in een bordeel en je alleen met drie opgroeiende puberdochters achterblijft? Op de eerste plaats je rijbewijs halen, want de Simca 1200 moet per slot van rekening bestuurd worden, een alleszins onmogelijke taak voor de mooie, dromerige en drankzuchtige moeder uit De tijd van de vrouwen van Ignacio Martínez de Pisón (Zaragoza, 1960). Haar eerste poging de auto te besturen eindigt tegen een muurtje, een voorbode van de onmacht waarmee ze wereldse problemen bejegent.

Maar het is niet de moeder die een stem krijgt in dit verhaal. Het zijn haar drie dochters, María, Carlota en het 'kleintje' Paloma; beurtelings verhalen ze over het heden van hun leven en blikken ze terug op het verleden. We schrijven de periode van enkele jaren na Franco's dood (1975) tot begin jaren '80, een roerige tijd in Spanje, gekenmerkt door een snelle modernisering, maar tevens door op het franquisme geënte krachten die zich nog regelmatig nadrukkelijk doen gelden. Tegen deze achtergrond plaatst Martínez de Pisón het wel en wee van de vier vrouwen. In wezen zijn het stereotypen: María, de oudste, neemt de rol van gezinshoofd over. Ze wordt als een ouderwets meisje geportretteerd dat een sterke verantwoordelijkheid voelt voor haar moeder en zusjes, maar schijn bedriegt: ze werkt zich op in de wereld van de executoriale veilingen en verbergt de 'minder nette' kant van haar leven voor de andere gezinsleden. Carlota gooit na een intense religieuze fase het roer om en zoekt haar heil en ideaal in de zekerheid van een huwelijk, maar ze eindigt als gescheiden vrouw met kind. Het rebelse jonkie, Paloma, is de vrijgevochtenste van de drie zusjes en zij verliest zich in het losbandige leven. Ze loopt enkele malen van huis weg, worstelt met het bestaan en laat zich uiteindelijk de weg wijzen door de literatuur, o.a. door Jane Austen en Nabokov.

Al deze vrouwen hebben grotere of kleinere geheimen voor elkaar, ze kibbelen, bekritiseren elkaar, maar de familieband blijft in stand. Ze maken stuk voor stuk een belangrijke ontwikkeling door; zelfs moederlief weet aan het eind van de roman het matriarchale gezin feilloos door het drukke verkeer te loodsen. Martínez de Pisón verplaatst zich in de vrouwelijke belevingswereld, koppelt de liberalisering van de Spaanse vrouw aan de tijd waarin deze belangrijke vormen aannam; je zou bijna van een 'feministisch' schrijver gaan spreken. De wederwaardigheden van de vier vrouwen worden relatief afstandelijk en met een aardige dosis (zwarte) humor door de zusjes verhaald. Deze vlot vertelde geschiedenissen doen wat banaal aan, maar er klinkt een diepere, soms navrante toon in door die niet gespeend is van een zekere moraliteit.

[Jacqueline Visscher]