De man die naar Auschwitz wilde

Het relaas van De man die naar Auschwitz wilde lijkt bedacht door een scenarioschrijver met een kaskraker van een film in het achterhoofd. Toch is het gegeven totaal van de pot gerukt. Denis Avey is een jonge Brits soldaat die tijdens de Tweede Wereldoorlog betrokken is bij de gevechten in Noord-Afrika. Hij wordt krijgsgevangen genomen en in de zomer van 1944 komt hij in een werkkamp in Duitsland terecht. Gedurende zijn gevangenschap komt hij in contact met gevangenen uit het nabijgelegen concentratiekamp Buna-Monowitz, dat bekendstaat als Auschwitz III. Avey kan nauwelijks de verhalen bevatten die over deze plek de ronde doen en komt tot de vaststelling dat vele gevangen niet terugkeren. Gedreven door nieuwsgierigheid en plichtsbesef om te getuigen over wat achter de schermen gebeurt, vat hij het gewaagde plan op om van plaats te verwisselen met een Joodse gevangene uit Nederland. In diens gestreepte kampkleding loopt hij tussen de andere gevangenen onder de poort met de leuze: ‘Arbeit Macht Frei’ Auschwitz III binnen.
Als fictioneel gegeven zou deze handelswijze ongetwijfeld op ongeloof worden onthaald, maar het gaat hier om het waargebeurde relaas van de nu 92-jarige Denis Avey, opgetekend door BBC-interviewer Rob Broomby. Avey’s relaas kwam pas aan het licht in 2009. Als reden voor zijn lange stilzwijgen voerde hij aan dat hij al die tijd geleden had onder een posttraumatisch concentratiekampsyndroom. Hij beweerde ook dat voordien niemand in zijn getuigenis geïnteresseerd was. Daar kwam alvast verandering in toen Avey in 2010 door de toenmalige Britse premier Gordon Brown werd uitgeroepen tot ‘British Hero of the Holocaust’. Niet lang daarna begon de pers echter vraagtekens te plaatsen bij Avey’s beweringen en voor het eerst werd zware kritiek geuit op het waarheidsgehalte van het boek. Reeds in de jaren vijftig van de vorige eeuw was immers een boek verschenen over een Britse krijgsgevangene die eveneens zijn plaats zou verruild hebben met een Joodse gevangene uit Auschwitz. Dat twee Britten een gelijkaardig waagstuk hadden uitgevoerd in hetzelfde kamp, is hoogst merkwaardig. Historici spreken ook over tegenstrijdigheden en onjuistheden in Avey’s ooggetuigenrelaas. Het Joods Wereldcongres heeft dan ook aangedrongen op een nader onderzoek.
De man die naar Auschwitz wilde is geschreven in de ik-persoon en is met veel vakmanschap geconcipieerd en uitgewerkt. Het is echter nog even wachten voor we met zekerheid kunnen aannemen dat het op waarheid berust. [Staf Schoeters]