Het derde huwelijk

Tom Lanoyes zesde en jongste roman is een knap, strak gecomponeerd en complexloos werkstuk geworden. Het verhaal is eenvoudig: Maarten Seebregs, een homoseksuele man die nog niet zo lang zijn levensgezel verloren heeft en daarenboven werkloos en ernstig ziek is, gaat een schijnhuwelijk aan met een Afrikaanse vrouw, Tamara. Hij doet dat op vraag van haar Belgische partner. Die is al aan zijn derde huwelijk toe met een buitenlandse vrouw en kan daarom op de verhoogde interesse van de Dienst Vreemdelingenzaken rekenen. Om niet het risico te lopen dat het huwelijk niet kan doorgaan en de vrouw wordt uitgewezen, vraagt hij Seebregs met haar te huwen. Hij zal hem hiertoe goed betalen. Wat volgt is het verhaal van de intrigerende evolutie in de relatie tussen Maarten en Tamara, maar vooral ook het verhaal van Maarten en Gaëtan, zijn overleden geliefde. De roman ontwikkelt zich in het hoofd van Maarten: we volgen zijn gedachten, horen wat hij zegt en wat anderen hem vertellen. Maarten is een figuur die je niet snel als vriend zou willen. Hiervoor is hij te zeurderig, te koppig, doet hij te veel aan zelfbeklag en weet hij elk greintje levensoptimisme te vakkundig de grond in te boren.

Het knappe aan de roman is dat je desondanks geboeid blijft lezen. De eerste veertig pagina's vreesde ik nog dat het aantal uitweidingen van het boek een saaie turf zouden maken, maar eens de honderd bladzijden voorbij wilde ik vooral zo snel mogelijk verder lezen. Met dank aan de knappe compositie en volgehouden vertelstijl: een korte zinsbouw, snelle afwisseling van hier-en-nusituaties met associaties over het verleden en een strakke opbouw via genummerde paragrafen. Die paragrafen gaan vaak wondermooi in elkaar over. Lanoye lijkt dan telkens wat gas terug te nemen. Of hij opent met een associatie die niet meteen lijkt aan te sluiten bij de voorgaande, waardoor je wordt voortgestuwd om opnieuw die aanknoping te vinden.

Wat ik gemist heb, is humor. De figuur van Maarten leent zich daar nochtans goed voor. Dat blijkt ook uit de scène in een tram waar Tamara wordt lastiggevallen door allochtone jongeren. Het is een van de hoogtepunten van de roman. Hier krijg je hilarische humor gecombineerd met scherpe observatie en analyse. De invalshoek van Maarten Seebregs als homoseksueel die ook oog blijkt te hebben voor het knappe uiterlijk van zijn belagers, geeft de tramscène bovendien een extra intrigerend tintje. Lanoye komt in deze roman wel vaker naar voren als een intelligent observator van het maatschappelijke leven. En hij weet zijn kijk op de samenleving bovendien op een mooie wijze literair te verweven in het verhaal. [Johan Van der Auweraert]