Sofie en de pinguïns

De nieuwste samenwerking tussen de veelgelauwerde Edward van de Vendel en illustratrice Floor de Goede presenteert zich als een fraai vormgegeven patchwork van tekst, illustraties, fotostrips en wetenswaardigheden over pinguïns, en appelleert daarmee aan de verschillende functies van jeugdliteratuur. Van de Vendels relaas valt nogal mager uit: de achtjarige protagoniste Sofie raakt bezeten door de 'pinguïnkoorts' als oom Donny haar vertederend 'babypinguïn' noemt. Het begin van een ware passie voor de diertjes, met spreekbeurten over de pinguïn, bezoekjes aan de dierentuin en het bijwonen van een circusvoorstelling. Allerhande verwijzingen naar de pinguïn in populaire media, zoals Franse liedjes over 'Papa Pinguïn' en de films 'Happy Feet' en 'March of the penguins' ondersteunen de thematiek. De gezochte parallellen tussen eenzame pinguïnjongen en Sofies immer afwezige ouders blijft een te sterk geconstrueerd gegeven en was beter achterwege gebleven. Oom Donny geldt daarbij overigens als makkelijk en nogal vrijblijvend substituut; samen met de 'vijanden' Billie en Timmie, twee klasgenootjes van Sofie, vult hij de ontstane leegte in. In tegenstelling tot van de Vendels vlotte pen en opmerkelijk spitse taalvondsten in eerder werk, blijft Sofies relaas een doorsneeverhaaltje, zonder veel (talige) diepgang. De descriptieve stijl wordt gekenmerkt door korte, eenvoudige zinnetjes, nogal inspiratieloos aan elkaar geplakt. Korte hoofdstukjes werken herhaaldelijk naar een gezochte pointe, die zelden overtuigt. Bovendien focust van de Vendel te veel op allerhande details, zoals het aanbrengen van een gipsverband als Sofie van de trap valt of oom Donny's gebrek aan oriëntatie in het leven.
Interessanter zijn de kleurrijke illustraties van Floor de Goede, die deels de tekst verbeelden, deels het verhaal betekenisvol uitdiepen. Grappig in hun eenvoud vormen ze een geslaagde aanvulling op de wat magere tekst. Maar noch tekst noch illustraties kunnen eenvoudigweg tippen aan de bijzonder gevatte, humoristische fotostrip van Ype en Willem. Op eigenwijze en onnavolgbare manier scheppen ze een geheel eigen universum met vertederende pinguïnfiguurtjes. Hoewel papa en baby pinguïn expressieve, menselijke allures vertonen, vervallen ze nergens tot stereotypen en storende antropomorfismen. Hun inventieve avonturen worden met heel veel zorg uitgewerkt en vormen het eigenlijke hoogtepunt van het boek. Pas als Sofie kritiek uit aan het adres van de circusdirecteur, die pinguïns in een belachelijk jasje opvoert, krijgt het verhaal enige vaart, al is dat rijkelijk laat. Van de Vendel plaatst terecht kritische vraagtekens bij onze ambigue omgang met dieren, maar werkt dit an sich boeiende gegeven nauwelijks uit. Hij laat Sofie actie ondernemen, al doet het optreden van een deus-ex-machinafiguur om alles in goede banen te leiden jammerlijk afbreuk aan de portrettering van het competente kind dat zelf heikele situaties overwint. Het veelvoud aan extra eindes, hoewel grappig gebracht, biedt weinig meerwaarde aan het verhaal. En daarmee leest Sofie en de pinguïns vooral als een gemiste kans: de boeiende en kleurrijke mix van illustraties en fotostrip had eenvoudigweg een gevatter en diepgaander verhaal verdiend. [Jürgen Peeters]