Sjakie en de chocoladefabriek : een hoorspel

Het moet niet meer gezegd worden dat luisterboeken een ware rage aan het worden zijn, bij zowel jongeren als volwassenen. In Nederland wordt een heuse Week van het Luisterboek georganiseerd, in november 2006 voor de tweede maal. Luisterboeken worden tegenwoordig op een nieuwe wijze gepresenteerd, in mooie jasjes en met groto promo-acties. Sociologisch liggen ze nu ook beter, met die lange files op onze wegen, met comfortabele luisterapparatuur, met de ipod (binnenkort kunnen ook Nederlandstalige titels gedownload worden), met kinderen die fundamenteel multimediaal opgroeien.

Het echte luister- of audioboek betreft natuurlijk een tekst die voorgelezen wordt door één lezer, al dan niet de auteur van het boek. Grote namen zoals Paul Biegel (De kleine kapitein; Japie & de zeven veren van de papegaai) en Jan Terlouw (Koning van Katoren) lezen hun klassieke boeken voor. We kunnen Jacques Vriens De verdwijning van de mislukte barbie, de eerste aflevering uit zijn reeks 'De bende van de Korenwolf', horen voorlezen. Hij doet dat uitstekend, maar hij heeft dan ook ervaring, als onderwijzer en acteur. Wellicht werd die ervaring op de cd-hoes vermeld omdat er vaak wordt geopperd dat een auteur niet geschikt is om zijn eigen werk voor te lezen. Zijn/haar stem is niet professioneel geschoold, en hij/zij heeft te weinig ervaring om een hele inleessessie op een constant niveau te houden. De opnames van Annie M.G. Schmidt bv. worden in die zin bekritiseerd. Bij het voorlezen van haar 'hulpboeken' Hoe overleef ik mijn eerste zoen? en Hoe overleef ik de brugklas? articuleert Francine Oomen soms niet duidelijk genoeg. Maar bij een professionele stem als Willem Nijholt wordt het soms te nadrukkelijk en expressief, en begin je je te ergeren. Een soort 'tussenstem' is die van Jan Meng, die zichzelf overigens niet als een professionele voorlezer beschouwt. Hij is nu vooral bekend voor de Harry Potter- en Tolkien-cd's, maar daarvoor, in de jaren '90, las hij de boeken van Roald Dahl in, en die opnames worden nu heruitgegeven in het langwerpige digifile formaat. Zijn warme, volle stem is een plezier om naar te luisteren, zijn intonatie en stemmetjes niet overdreven. Op Sjakie en de chocoladefabriek wordt Meng afgewisseld door andere voorlezers, die de personages vertolken. Omdat de stemmen van Sjakie en opa Jacob behoorlijk irritant vertolkt worden -- Sjakie als overenthousiast broekje, opa Jacob als piepend oudje --, is dit luisterboek minder aantrekkelijk dan degene die Meng alleen ingelezen heeft, zoals Matilda en De GVR. Sjakie en de grote glazen lift bevat ook zo'n mengeling van stemmen, met Johnny Kraaykamp jr. als voorlezer.

Hoor-belevenissen

Onder de noemer luisterboek wordt tegenwoordig het hele scala aan 'hoor-belevenissen' geschaard: hoorspelen, musicals, mengelingen van verhaaltjes en liedjes etc. Rubinstein -- een uitgeverij die zich al twintig jaar profileert in het uitgeven van luisterboeken, en nu al meer dan 100 kindertitels aanbiedt -- presenteert bv. de liedjes uit de musical Pietje Bell als een luisterboek. Het formaat is volledig dat van hun 'echte' luisterboeken (en van Pietje Bell bestaat er ook een 'echt' audioboek, voorgelezen door Willem Nijholt). Daarnaast geeft Rubinstein, onder de noemer 'Boekje met cd', voor kleuters boekjes uit die net iets groter zijn dan een cd-doosje. Kareltje en Sjonnie op vakantie bevat tien humoristische, verhalende liedjes op rijm, uitstekend en gevarieerd gezongen door Job Schuring, maar met nogal wat stereotypen over de verschillende landen die de giraf Sjonnie en de hamster Kareltje bezoeken. Op Monsters en andere enge dingen krijg je twintig liedjes en verhaaltjes te horen uit Sesamstraat, heel gevarieerd, maar soms ergerlijk qua stemeffecten en muziek. Natuurlijk is er ook een nieuw Nijntje-boekje met cd: Nijntjes nieuwjaarsfeest, vijf verhaaltjes over de kerstvakantie en nieuwjaarsfeestjes, afgewisseld met korte liedjes en ondersteund door een constante muzikale stroom, waarin kerstdeuntjes weerklinken. Zoals steeds bij Nijntje, is het een goed doordacht geheel, met de prima vertelstem van Tanneke Hartzuiker.



Het klassieke hoorspel hoort tegenwoordig ook bij het luisterboek. Binnenkort verschijnt bij de HoorSpelFabriek een bewerking door Esther Pierik van Aidan Chambers roman Jij moet dansen op mijn graf onder de titel Herstel. Het belooft een drastische bewerking te worden, want 36 minuten hoorspel staan tegenover de 240 pagina's van de roman. Hoorspeltechnieken worden vaak gebruikt in de productie van een luisterboek. Heel geslaagd is bv. het tweede Gouden boekjes luisterboek, met vier klassieke verhalen uit de 'Gouden boekjes'-reeks. De bekende Henny Vrienten verzorgt de muzikale omlijsting en 'audiobewerking' en dat bestaat uit een leitmotief, twee liedjes, muzikale passages, geluidseffecten, achtergrondconversaties etc. De muziek speelt uitstekend in op de verhalen, die expressief en in een traag tempo voorgelezen worden.



In het gamma luisterboeken zitten verder nog anthologieën (bv. Het grote luisterboek voor op de achterbank, bedoeld voor de lange vakantiereis, met een mengeling van verhaaltjes en liedjes) en non-fictie (bv. het binnenkort te verschijnen Mijn eerste Van Dale Luisterwoordenboek, met liedjes en versjes voor peuters). Sommige dvd-uitgaven zitten op de rand: je ziet een verteller, meestal een begenadigd acteur, het verhaal vertellen. Ten slotte is er nu zelfs een 'Fluisterboek', met stukken, verhalen en muziek uit Floor, Oto en Titus, het boek en de theatervoorstelling annex geluidsinstallatie van Michael De Cock. Het is één van de weinige Vlaamse luisterboeken, een amusant, gevarieerd geheel, goed verteld/gespeeld door Veerle Dobbelaere, Nathalie Meskens en Sophie Derijcke.

Overzicht

Op http://www.weekvanhetluisterboek.nl/ vind je een ruim overzicht van de luisterboeken voor de jeugd, van de allerkleinsten tot 12+. Je vindt er ook links naar andere webstekken en winkels. [Chris Bulcaen]