Onze kinderen : roman
Renée Van Marissing
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Uitgeleend
|
Em. Querido's Uitgeverij, 2023 |
VERDIEPING 3 : NIEUW DUIZENDZINNEN : VANM |
Carl De Strycker
em/ov/18 n
In het toneelstuk Happy days (1961) van Samuel Beckett zit de protagonist vast in een berg zand, maar dat weerhoudt haar niet tegen om van elke dag een mooie dag te maken. Ze staat vrolijk in het leven en haalt herinneringen op aan passie en plezier. Hoewel ze steeds dieper wegzakt en uiteindelijk enkel nog haar hoofd boven de grond uitsteekt, blijft ze koppig blijmoedig. Dat is een beeld voor de absurditeit van het bestaan en hoe je je daartoe kan verhouden: er is geen happy end, maar laat dat je niet uit het lood slaan.
Renée van Marissing gebruikt het stuk in Gelukkige dagen - dat niet alleen in de titel aan Becketts tekst refereert, maar ook een sleutelscène bevat waarin de voorstelling bezocht wordt - als een metafoor voor de situatie van iemand met alzheimer. Sil is 46 als de ziekte wordt vastgesteld. Wat begint met het niet vinden van het juiste woord en wat kleine vergetelheden wordt allengs erger. Sils tijdsbesef valt weg, ze herkent mensen niet, verdwaalt, tot ze volledig kinds wordt.
Anders dan in de klassieker over dit thema, Bernlefs Hersenschimmen , vertelt Van Marissing in de derde persoon, zij het niet van buitenaf, maar vanuit de personages. Dat schept een zekere afstand, waardoor je nooit echt gaat meevoelen. Enigszins vreemd daarbij is dat de redeneringen in Sils hoofd redelijk consistent blijven, zelfs als ze al grondig verward is en haar spraak haar in de steek laat. Dat zorgt voor een discrepantie tussen de manier waarop ze denkt en hoe ze overkomt, maar misschien is dat wel net de dispositie van iemand met alzheimer.
Het mooie is dat het aftakelingsproces vanuit verschillende perspectieven wordt belicht. Nu eens zit je in het hoofd van Sil, dan weer kijk je door de ogen van haar geliefde Lina, of van vrienden. Naast het hele spectrum aan emoties waar de patiënt doorgaat - schaamte, radeloosheid, vertwijfeling, boosheid, angst, onmacht - is er ook aandacht voor de ambigue gevoelens van de mensen die Sil nog gelukkige dagen proberen te bezorgen: niet alleen het engelengeduld van Lina, maar ook de momenten waarop ze haar kalmte verliest.
Misschien meer nog dan een roman over dementie, is dit een boek over de manier waarop je daar als naasten mee kan omgaan. Een huisvriend waarschuwt Lina: 'Kapot gaan is geen maatstaf voor hoezeer dit je raakt. Wat ik bedoel is dat je goed voor jezelf moet zorgen, juist om goed voor Sil te kunnen zorgen.' Ook voor de mantelzorgers moeten het wel enigszins gelukkige dagen blijven.
'Fijnzinnig' heette Van Marissings vorige roman, Onze kinderen , die de shortlist van de Libris Literatuur Prijs haalde. Dat is ook Gelukkige dagen , zij het enigszins koel.
Querido, 256 blz., € 23,99 (e-boek € 13,99).
Bo van Houwelingen
em/ov/11 n
Als Renée van Marissing met een nieuwe roman komt, met de hoopvolle titel Gelukkige dagen, dan verheug je je. Want bij Van Marissing geen megalomane helden verwikkeld in complexe plots, maar gewone mensen met hun gewone-mensenproblemen. Beschreven in klare zinnen, vol van betekenis. Sterke dialogen ook, die Van Marissings achtergrond als theaterschrijver verraden. Zo was het althans in haar eerdere werk, zoals Parttime astronaut (2017) en Onze kinderen (2021), waarmee ze het tot de shortlist van de Libris Literatuurprijs schopte.
Dan haar vijfde roman, Gelukkige dagen dus. Een directe verwijzing naar Happy Days, het toneelstuk van Samuel Beckett waarin een vrouw, Winnie, zit ingegraven in een berg puin. Er rest haar niet veel meer dan herinneringen ophalen aan gelukkiger dagen. In de roman van Van Marissing wordt de 46-jarige Sil getroffen door een soortgelijk lot, als ze de diagnose 'jongdementie' krijgt - een figuurlijke berg puin die haar ernstig beperkt. Ze kan net als Winnie geen kant meer op en klampt zich, zolang het gaat, vast aan haar herinneringen.
Sils aftakeling nemen we waar vanuit verschillende oogpunten: dat van Sil zelf, die steeds meer - 'hoeheethetnou' - verstrikt raakt in haar eigen gedachten, dat van haar vrouw Lina, die de meeste zorg op zich neemt en dan nog dat van betrokken vrienden Pier en Barbara. Het hier en nu wordt afgewisseld met hun verhalen over vroeger, toen ze nog met z'n allen in een gezellig theatergroepje zaten, 'het cluppie'.
Van Marissing neemt de gevoelens van haar personages zeer serieus. Ze moeten benoemd worden, en wel allemaal: 'Sils boosheid was omgeslagen in een gevoel van verslagenheid.' 'Sil voelde een opluchting.' 'Lina zuchtte, dit had ze niet goed ingeschat. Ze baalde van zichzelf.' 'Barbara (...) schrok van wat ze zag.' 'Barbara bewonderde hoe Pier dit deed.' 'Sil begon ongeduldig en boos te worden, en raakte geïrriteerd.' En dan is dit nog maar een kleine selectie.
Het is niet het enige exces. Zo'n beetje elk gesprekje - en in dit boek staan veel gesprekjes - begint met 'hoe gaat het?' of een variant daarop. Is het niet les nummer één op de Schrijversvakschool dat je die onmogelijke vraag altijd kunt schrappen? De dialogen die eruit voortkomen zijn in elk geval beroerd. Een greep uit de reacties: 'Goed hoor, met jou?', 'Goed, het gaat goed. Met jou?' en 'Goed. Verdrietig.' Tjonge.
Ook opvallend: in Gelukkige dagen is 'fijn' een sleutelwoord. Hou je vast, daar gaat-ie weer: 'Ik vind het fijn dat je er weer bent, Sil.' 'Wat fijn.' 'Ik vind het fijn je te spreken.' 'Sil, ik snap dat dit niet fijn was.' 'Was het fijn om hem te spreken?' 'Fijn, zei Pier.' 'Sil vindt het fijn op de dagbesteding.' 'Het was fijn Ellen en Ben weer te zien.' 'Is dit fijn?' 'Ik zou het heel fijn vinden als we het vanavond ook over iets anders konden hebben.' Enzovoorts.
Dat beperkte vocabulaire, de fantasieloze woordkeuze, de infantiele gesprekjes, dat moet wel voortkomen uit Sils dementie, toch? Toch niet, want élk personage maakt zich er schuldig aan. En alles wat in dit weeïge taaltje beschreven wordt, verandert vanzelf in een cliché. Sil vinkt keurig alle typen dementiegedragingen af, van onredelijk boos tot vertederend kinds. Lina is de oververmoeide mantelzorger die moet leren loslaten (''Dat kan niet. Dat kan ik niet, dat begrijp je toch wel', zei Lina fel.').
Hun interacties zijn tenenkrommend zoetsappig: 'Lina keek opzij, ze zag dat Sil zich concentreerde. (...) Wat ben je mooi, dacht Lina.' Sil over Lina: 'Wat is ze mooi als ze droevig is.' En: 'Jij hebt me altijd vastgehouden, door mijn haar gewoeld, altijd tegen me gepraat. Ik hou van je en ik mis je. Ik weet dat ik me steeds minder herinner, maar dit weet ik nog. Dat er bij jou altijd plek is voor mij.' En: 'We zijn samen, ook als ik alleen ben.'
In een goed gedoseerde roman hadden dit soort zinnetjes misschien nog enige ontroering teweeg kunnen brengen, maar nu, na alles, is het alleen nog maar te veel. Hoe heeft dit kunnen gebeuren? Was de roman een haastklus? Is Van Marissing na de Librisnominatie bezweken onder de druk? Hoe dan ook: we zitten vast in het puin van Gelukkige dagen. Er rest ons niets dan vol weemoed terug te denken aan Van Marissings eerdere werk.
Querido; 256 pagina's; € 23,99.
Bookarang
Een roman over eenzaamheid, Alzheimer en liefde. Het verhaal volgt Sil, een 46-jarige vrouw die lijdt aan Alzheimer. Ze kan niet meer werken en denkt vaak terug aan haar verleden, toen ze deel uitmaakte van een toneelgroep en haar toekomst onbegrensd leek. Nu moet ze zich aanpassen aan haar beperkte leven. Haar partner Lina en haar vrienden proberen voor haar te zorgen, maar Sil raakt steeds meer verward en eenzaam. Het boek onderzoekt de waarde van vriendschap, de tederheid die ontstaat wanneer liefde niet langer in woorden kan worden uitgedrukt, en de betekenis van taal wanneer het denken begint te haperen. Invoelend en emotioneel geschreven. Renée van Marissing (1979) studeerde af als dramaschrijver aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht. Ze schreef muziektheatervoorstellingen en hoorspelen, en voor verschillende literaire tijdschriften korte verhalen en essays.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.