Matrix
Lauren Groff
2 exemplaren
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
2 items aanwezig |
De Bezige Bij, 2023 |
VERDIEPING 3 : NIEUW DUIZENDZINNEN : GROF |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
De Bezige Bij, 2023 |
VOLWASSENEN : ROMANS : GROF |
Dirk Jan Arensman
em/ec/02 d
Een meisje wringt zich midden in de nacht 'door een kier in de hoge zwarte wand van de palissade (...) de grote, griezelige duisternis in'. Uitgehongerd en verblind, maar watervlug haast ze zich over een akker vol dode maisstengels. Want, 'ze had ervoor gekozen te vluchten en met die keuze liet ze alles achter zich, haar dak, haar thuis, haar land, haar taal, de enige familie die ze ooit had gekend'. Alles, 'als ze maar deze hongertijd wist te overleven'.
Het meisje gaat, zoals de titel doet vermoeden, de wildernis in. Als lezer volg je. En terwijl ze in de bittere winterkou verder trekt, worden in flarden en flashbacks de contouren van haar voorgeschiedenis duidelijk.
De aanvankelijk tijdloos aandoende vertelling speelt begin 17de eeuw, waarmee het, na Matrix (2021), Lauren Groffs tweede historische roman op rij is. Het inmiddels zestienjarige meisje, een vondeling van kleur, kwam op haar vierde in het Londense 'huishouden van mevrouw' terecht.
De tweede echtgenoot van haar eigenares, een ambitieuze predikant, nam hen op sleeptouw naar de Nieuwe Wereld. En daar ontvluchtte ze dus een pioniersnederzetting in Virginia, die door hongersnood, pestilentie en aanvallen door 'krijgsmannen van dit land' een Jeroen Boschachtige hel werd. Doel: de hopelijk veilige haven waarnaar ze iemand ooit zag wijzen op een landkaart, 'Canada'.
Muzikaal
Zo samengevat klinkt dit compacte boek behoorlijk gebeurtenisvol. Dat het meisje door een bloeddorstige soldaat wordt achtervolgd omdat ze een moordenaar zou zijn, zorgt voor de nodige spanning. En onderweg krijgt ze onder meer te maken met een moederbeer, leden van inheemse stammen en een volledig verwilderde Spaanse kluizenaar, een voormalige zendeling die in haar ('deze niet-man') een duivelin ziet.
Maar indrukwekkender dan die avontuurlijke elementen is hoezeer je in het hoofd van dat meisje in de survivalmodus kruipt. Haar worstelingen met eenzaamheid en honger, een verleden in een (vrouw)onvriendelijke wereld. Hoe het voelt om in een holle boom te overleven op een dieet van insecten en geroosterde eekhoorns. Maar ook de ontzagwekkende pracht van de natuur. Groff vangt het allemaal in rauwe of (vaker) bedwelmend lyrische zinnen. Het is zo'n mooi, muzikaal proza dat zelfs de tamelijk voorspelbare slotscène als een welluidend slotakkoord klinkt.
Sam De Wilde
ua/an/06 j
We vergeten weleens dat Amerika al bestond voordat het 'ontdekt' werd. Dat er al bomen groeiden, dat de seizoenen er al wisselden. Dat er al mensen woonden. Lauren Groff denkt in De weidse wildernis gelukkig wél aan al die dingen. In haar vijfde roman ontvlucht een armlastig dienstmeisje een Britse kolonie aan de Amerikaanse oostkust om het erop te wagen in de wildernis.
Verwacht van de schrijfster van Furie en fortuin (2015) en Matrix (2021) echter geen viriel of heroïsch pioniersverhaal in de traditie van James Fenimore Cooper. Met haar vrouwelijke protagonist ontdoet Groff het genre niet alleen van de “man alleen in de wildernis” - met het gebruikelijke overschot aan testosteron - maar ook van elke vorm van misplaatste romantiek.
Het zijn dus niet Coopers nobele Mohikanen die door de zinnen van Groffs verhaal dwalen, maar vooral Amerikaanse (natuur)- filosofen: transcendentalisten als Ralph Waldo Emerson en Henry David Thoreau. Dat Groff delen van hun gedachtegoed in het hoofd plaatst van een meisje dat amper tot duizend kan tellen omdat ze “alleen wat toevallige scholing” heeft gehad, komt niet altijd even geloofwaardig over, maar het laat de schrijfster wel toe om boeiende verbanden tussen religie en natuurbeleving te onderzoeken.
Groff zet de onbevangen blik van haar hoofdpersonage in om vanuit een feministisch, ecologisch en postkoloniaal perspectief naar de ontstaansgeschiedenis van de Verenigde Staten te kijken. Dat ze het daarbij meer over onze huidige maatschappij dan over die van zeventiende-eeuwse kolonisten heeft, ligt er soms net iets te dik bovenop. Bij momenten heb je als lezer het gevoel dat het Greta Thunberg zelf is die zich ronddolend in de kille wouden vragen stelt bij ons superioriteitsdenken tegenover de natuur.
Rauwe vis
De metafysische bespiegelingen contrasteert Groff met concrete details van de overlevingstocht van haar hoofdpersonage. Zo kom je bijvoorbeeld alles te weten over het effect van het eten van rauwe vis op de darmen van iemand die al dagenlang honger lijdt. De zintuiglijke scènes en doorvoelde natuurbeschrijvingen temperen de soms pamflettis- tische neigingen van de schrijfster.
Echt spannend wordt dit survivalverhaal helaas nooit en Groff toont net iets te weinig literaire bravoure om je enkel en alleen voor de stijl aan het lezen te houden. Daarvoor markeert ze voor het gemak van de lezer te duidelijk de grenzen tussen koortsdromen, flashbacks en de door haar gecreëerde, onherbergzame historische realiteit.
De weidse wildernis is dus niet het uitdagendste werk van Lauren Groff, maar de roman bevat wel enkele onvergetelijke scènes en levert met zijn ideeën over het patriarchaat en de relatie tussen mens, natuur en medemens een belangrijke en hoognodige correctie op bestaande narratieven over het ontstaan van de Verenigde Staten. En over de toestand waarin we ons vandaag bevinden.
Vertaald door Lucie Schaap. De Bezige Bij, 272 blz., € 23,99 (e-boek € 12,99).
Oorspr. titel 'The vaster wilds'.
(jos)
em/ec/26 d
Lauren Groff, De weidse wildernis.
****
Daniel Mason, North Woods.
****1/2
Lauren Groff en Daniel Mason voelen zich zowel in hedendaagse als in historische fictie in hun sas. Groffs vorige roman, 'Matrix', ging over een 12de-eeuwse Engelse non, Masons 'De wintersoldaat' over WO I. Ze schrijven allebei ook korte verhalen, zoals gebundeld in Groffs magistrale 'Florida' en Masons nog niet vertaalde 'A Registry of My Passage Upon the Earth', beide uit 2019. Met 'Furie en fortuin' (2015) schreef Groff zelfs een literaire thriller. De oeuvres van de twee veertigers dekken samen een breed scala aan genres en thema's die in literair proza behandeld kunnen worden.
Hun nieuwe romans hebben heel wat gemeen. 'De weidse wildernis' (Groff) en 'North Woods' (Mason) delen thema's en motieven: de grillige contouren van de menselijke psyche, de natuur die verwondering, ontzag of angst oproept, en het Bijbelboek Job. Beide romanciers hanteren een weelderig vocabularium van fauna en flora om de wisselwerking tussen de inwendige wereld van hun personages en Moeder Natuur te illustreren. Maar de opmerkelijkste parallel is dat beide romans beginnen met personages die wegvluchten uit een vroege koloniale nederzetting in Noord-Amerika.
In 'De weidse wildernis' kruipen we 266 bladzijden lang in het hoofd van Lamentationes, een meisje dat ontsnapt uit Jamestown, de eerste Engelse nederzetting in Amerika. Haar adoptiegezin zocht er het geluk, maar vond alleen pokken, honger en vrieskou. Meer dan de rampzalige omstandigheden ontvlucht ze de wrede 'mevrouw', die haar als dienstmeid in huis hield maar als huisdier behandelde. Ze vult haar dagen met rennen, schuilen, honger lijden en dieren doden en opeten, vaak nog rauw. Wie ooit 'The Revenant' heeft gezien, weet dat zo'n eenzame overlevingstocht vol tegenspoed weleens kan gaan vervelen. In het begin van de roman blijf je als lezer aan de zijlijn staan, om van een veilige afstand Groffs schrijfkunsten te bewonderen. Maar gaandeweg sleurt ze je toch het verhaal in. Ze brengt verslag uit van de survivalskills van haar protagonist en wisselt dat af met flashbacks naar Lamentationes' verleden en haar wensdromen over haar onzekere toekomst. Bespiegelingen over taal, kolonialisme en de weldadige invloed van natuurschoon tillen haar vertelling naar een hoger niveau. Het meisje werpt stap na stap het geloof in een goede almachtige god af en ontwikkelt in plaats daarvan een mystieke natuurspiritualiteit (spontaan veerde in ons lezersgeheugen Henry David Thoreau, Margaret Atwood of Cormac McCarthy op). Groffs nieuwste telg kun je niet alleen lezen als een vluchtelingenrelaas, een klimaatdystopie of een allegorische kijk op de ontstaansgeschiedenis van de Verenigde Staten, maar ook als een aanklacht tegen de druk die in onze samenleving op het opgejaagde vrouwelijke lichaam gelegd wordt, en tegen onze vervreemding van de natuur. Maar de grootste troef van 'De weidse wildernis' is de diepmenselijke, invoelbare portrettering van één veerkrachtig meisje dat zich, door mens en god verlaten, staande probeert te houden in de verpletterende grootsheid van de wildernis. Leed en veerkracht waren zelden zo tastbaar op papier.
In Daniel Masons 'North Woods' komt dan weer een heel scala aan personages voor. Het begint met een verliefd koppel, dat hand in hand een puriteinse nederzetting ontvlucht. Het paartje rent, net als Groffs Lamentationes, de wildernis in en vestigt zich midden in een woud in Massachusetts. Hun gele woning wordt de rode draad door de korte verhalen waaruit de rest van de roman is opgebouwd. Daarin volgen we drie eeuwen lang wie er komen wonen: een appelboer en zijn tweelingdochters, een kunstschilder, een psychoot, een vrouw die brieven schrijft naar een gevangene, een medium, een stelletje kwelgeesten, een poema. Door alle verhalen heen blijft de geschiedenis op de achtergrond, als een vaag en langzaam veranderend decorstuk. Mason registreert subtiel wijzigingen in zeden, technologie en samenleving. In elke latere periode komen we beetje bij beetje meer te weten over de vorige, een ingenieus vertelmechanisme dat herinnert aan de verhalenweefsels van bijvoorbeeld Georges Perec. Bovendien verwerkt Mason ook nog ballades, natuurgedichten, dagboekfragmenten, homo-erotische brieven, foto's, griezelige sagen, artikelen uit een truecrimetijdschrift en geestige raadseltjes in zijn vertelling. De bijzonderheden van zijn sleutelpersonages zet hij met grote waarachtigheid neer, met als hoogtepunt een tweeling die dostojevskiaanse proporties aanneemt. Mason is naast schrijver en literatuurprof ook psychiater, en dat merk je.
De verschillen zijn duidelijk: 'De weidse wildernis' is een monoloog die zich afspeelt in het hoofd van één personage, 'North Woods' is een meerstemmige roman die krioelt van de karakters. Zowel Groff als Mason plaatst metafysische en existentiële vraagstukken in een natuurlijke setting, die nu eens betoverend en dan weer verpletterend is. Groff doet dat vanuit kikvorsperspectief, Mason in vogelvlucht. Groff stelt scherp op het wedervaren van één vluchtend meisje, terwijl de vlucht in 'North Woods' het startschot betekent van een verhalenestafette die drie eeuwen beslaat. 'De weidse wildernis' komt wat langzaam op gang, en mede door de uitmuntende compositie en de waarachtigheid van Masons personages is 'North Woods' net iets bevredigender. Maar beide romans schenken ons de waardevolste vruchten van topliteratuur: een aangescherpte, verrijkte blik op onze omgeving, de medemens en onszelf.
Bookarang
Een duistere historische roman over de zoektocht naar een nieuwe manier van leven in een koloniale en religeuze wereld. Het verhaal volgt een dienstmeisje dat ontsnapt uit een koloniale nederzetting aan de oostkust van wat later de Verenigde Staten zal worden. Met slechts een handvol bezittingen en een rotsvast vertrouwen in God, tracht ze te overleven. Wat ze aantreft in de wildernis laat haar geloof in alles wat haar eigen beschaving haar heeft geleerd wankelen. In expressieve en gedetailleerde stijl geschreven, waarbij de auteur veel gebruikmaakt van flashbacks. Geschikt voor een brede tot literaire lezersgroep. Het boek bevat scènes met expliciet geweld. Lauren Groff (Cooperstown, 1978) is een wereldberoemde Amerikaanse schrijver. Ze schreef meerdere boeken. Haar werk werd in meer dan vijftien landen uitgegeven.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.