Baudolino

Umberto Eco keert met Baudolino terug naar de succesformule van de middeleeuwse roman. Het kind Baudolino leeft in de moerassen van Noord-Italië, in de omgeving waar later de stad Alessandria, geboorteplaats van Eco, zal verrijzen. Bij toeval ontmoet hij Frederik Barbarossa, die in het joch grote kwaliteiten vindt en hem meeneemt naar zijn hof. De keizer geeft hem een goede opvoeding en adopteert hem als zijn zoon. Baudolino vertelt zijn levensverhaal aan Nicetas Choniates, een Byzantijns historicus, die hij van de dood heeft gered, wanneer de kruisvaarders Byzantium plunderen en in brand steken. Baudolino is een geboren leugenaar ("je bent net een Kretenzer", beweert Nicetas), een echte fantast. Maar alles wat hij fantaseert, wordt ook werkelijkheid. Om de legitimiteit van de troon van de keizer te bewijzen, fabriceert hij een brief, waarin een zekere priester Johannes zich tot de keizer van het Westen richt, die hij als zijn gelijke beschouwt. Priester Johannes is de christelijke koning van een onbekend en fabelachtig rijk dat zich ergens in het Oosten bevindt en waarover ook Marco Polo spreekt. Het bedrog lekt echter uit en ook de paus en de Byzantijnse basileus krijgen dezelfde brief. Baudolino zet Barbarossa aan op zoek te gaan naar deze legendarische priester-koning: zo wendt hij de aandacht van de keizer af van de Noord-Italiaanse steden, die voortdurend tegen hem in opstand komen. De stad Alessandria, waar Baudolino's ouders wonen, is zelfs zonder de toestemming van de keizer gebouwd in 1168. Na de slag bij Legnano, door de keizer verloren, richt de keizer zijn pijlen niet langer op Italië, maar op het Oosten: de derde kruisvaart. Het is de bedoeling om na de bevrijding van de heilige plaatsen door te stoten naar het legendarische rijk van priester Johannes. Na de dood van de keizer begint voor Baudolino en zijn kompanen een fantastische reis naar vreemde landen waar allerlei monsters wonen. Baudolino beleeft een pak avonturen.

Terwijl De naam van de roos zich in een klooster afspeelde en handelde over de interne contrasten in de kerk, is Baudolino een wereldse roman, die zich grotendeels situeert aan het hof van Barbarossa. De naam van de roos was een geleerde, Baudolino is een populaire roman, geschreven in de volkstaal, zo verklaarde Eco in een interview. De vermenging van historische personages en toestanden met fictieve, is een recept dat Eco al uitprobeerde in zijn vorige romans en dat teruggaat op de Argentijnse schrijver Jorge Luis Borges. Frederik Barbarossa is algemeen bekend, Nicetas Choniates is een Byzantijns historicus die in zijn Verovering van Constantinopel de plundering van Byzantium door de kruisvaarders in 1204 beschrijft. Een vreemde figuur is de Dichter. Hij behoort tot Baudolino's entourage in Parijs, beschouwt zichzelf als een groot dichter, maar slaagt er niet in om iets op papier te zetten. Baudolino schrijft verzen in zijn plaats en hierdoor krijgt de Dichter een betrekking aan het aartsbisdom in Keulen. Ook hier weer bedrog dus! Een speelse verwijzing naar de middeleeuwse anonieme Archipoeta, van wie een aantal Latijnse verzen bewaard zijn. Baudolino is dus een historische roman, een kroniek, maar de "grote geschiedenis" wordt herlezen als de vrucht van de fantasieën van een jongeman. Je kunt het dus ook lezen als een schelmenroman. Het sympathieke hoofdpersonage staat altijd klaar om zijn omgeving, ook de keizer, in de luren te leggen. De naam Baudolino verwijst naar de heilige Baudolino, patroonheilige van Alessandria. De figuur Baudolino is echter ook een metafoor en verwijst naar die andere beroemde man Alessandria, maar nu professor in de semiotiek aan de prestigieuze universiteit van Bologna, Umberto Eco. Net als Baudolino heeft Eco de wereld afgereisd, net als Baudolino houdt hij ervan zijn publiek bij de neus te nemen. Baudolino is dus een speelse, ironische autobiografie van de 68-jarige Eco. Baudolino is ook een reflectie op de roman, op fictie in het algemeen: is een schrijver niet altijd een bedrieger? [Bernard Huyvaert]