Van het front geen nieuws

Met de wind komt ook een vreselijke geur mee. Een weeë, zoete stank. Als je die ooit geroken hebt, vergeet je hem nooit. Voor zwart of blank, christen of moslim, de geur is steeds dezelfde. De geuren van lijken in ontbinding...". VRT-oorlogscorrespondent Rudi Vranckx brengt in Van het front geen nieuws een beklijvend verslag uit van zijn ervaringen tijdens een aantal recente oorlogen in het Midden-Oosten. Hij is sinds 1990 Midden-Oostenspecialist van de VRT-nieuwsdienst, toen hij tot zijn grote vreugde naar Irak werd gezonden, waar op dat ogenblik de oorlog rond de bevrijding van Koeweit ging uitbarsten. Sindsdien heeft hij onafgebroken reizen gemaakt naar het Midden-Oosten, maar ook naar ander oorlogsgebied als Sarajevo en Kabul. Vranckx is het prototype van de rusteloze reporter met hoog Kuifjesgehalte, die opleeft in het buitenland en het "maandenlang op de redactie rondhangen" als een kwelling ervaart. De eerste twee hoofdstukken van het boek bestaan uit Vranckx' Midden-Oostenavonturen tijdens de periode 1990-2002, maar de kern van Van het front geen nieuws bestaat uit de honderdtwintig bladzijden lange beschrijving -- op basis van zijn dagboek -- van de recente Irakese oorlog, waar Vranckx als een van de weinige onafhankelijke journalisten werkte. De unilaterals onderscheiden zich van de embedded journalists, die in het kielzog van de Amerikaanse en Britse troepen mee in de frontlijn mochten optrekken. Die ingekwartierde journalisten werden beschermd en gekoesterd door de troepen, kregen zogenaamd unieke primeurs, maar moesten in werkelijkheid gewoon meedraaien in de geallieerde propagandamachine. Vranckx noemt het collaborateurs en kan nog steeds niet geloven dat al de BBC-journalisten in dat spel meespeelden. Hij haalt scherp uit naar de European Broadcasting Union, de vereniging van Europese openbare omroepen, die het niet opnam voor de kleintjes, maar zich "uit Bagdad liet wegbluffen door het Pentagon, in de woestijn in het zuiden bang aanschurkend tegen de militairen. Schuldig verzuim! Misschien kunnen ze zich in de toekomst beter beperken tot Europese topconferenties en het jaarlijkse songfestival". Vranckx vreest dat deze oorlog een scharniermoment is in het onzindelijke bondgenootschap tussen big media, big military en big politics onder het motto: jullie zorgen voor de oorlog, wij zorgen voor de beelden. Vranckx zelf probeert samen met enkele andere individualistische kompanen authentiek materiaal te brengen en slaagt daar -- ondanks vele tegenkantingen -- behoorlijk in. Als 'luis in de pels' brengt hij unieke reportages uit het oorlogsgebied met als 'hoogtepunt' zijn bezoek aan het infernale Nasariya. Daarna trekt hij door Basra, Bagdad en Tikrit, waar hij ook vreselijke tafereeltjes aanschouwt van massagraven en plunderingen. Het gebruik van de dagboektechniek maakt het verhaal sterk en aangrijpend: de journalistieke feitenlaag wordt aangevuld met een literaire impressielaag. Hij formuleert zijn gevoelens op een geloofwaardige en strakke wijze; sentiment en meligheid worden vermeden. Hoewel Vranckx meer dan Lambrecht de anti-Amerikaanse kaart trekt, is hij toch vrij objectief. Zo spaart hij zijn kritiek op het obscurantisme in de islam niet: "De Arabieren strompelen achterop wat wetenschappelijk onderzoek en informatietechnologie betreft. Slechts 0,6 procent van de bevolking gebruikt het internet en 1,2 procent beschikt over een pc. De laatste duizend jaar zijn in de hele Arabische wereld maar evenveel boeken vertaald als in één jaar in Spanje". Hij beschrijft ook mooi -- aan de hand van getuigenissen -- de verscheurdheid van de Irakese bevolking, geprangd tussen de gehate Saddam Hoessein en de imperialistische Bush. Het is voor vele Irakezen als een keuze tussen de pest en de cholera. [Gunter Bousset]