Afscheid van Berlijn : roman in verhalen
Christopher Isherwood
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij Schokland, 2023 |
VERDIEPING 3 : NIEUW DUIZENDZINNEN : ISHE |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Querido, 1981 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : ISHE |
Peter Jacobs
ua/an/13 j
Eigenlijk is het niet te geloven dat de vertalingen niet meer beschikbaar waren sinds het begin van de jaren 80. De originelen uit de jaren 30 werden door Time Magazine zelfs bij de 100 beste Engelstalige boeken gerangschikt. De kleine uitgeverij Schokland liet zopas aantrekkelijke heruitgaven van Meneer Norris neemt de trein (1935) en Afscheid van Berlijn (1939) drukken, met groteske schilderijen van George Grosz op de kaft. Ze passen goed bij de achtergrond die Christopher Isherwood (1904-1986) in zijn autobiografische werk over het Berlijn van de jaren 20 en 30 schetst: die van een samenleving in verval, waar het feest ondanks alles voortduurt.
Beide titels behoren tot de 'hospitafictie' of 'pensionliteratuur'. Dat bescheiden literaire genre werd ook door onder anderen Willem Elsschot en Armistead Maupin beoefend. Villa des Roses en Tales of the city spelen zich respectievelijk af in een pension in Parijs en een huis met huurkamers in San Francisco. Daar kunnen de schrijvers op een geloofwaardige manier een gamma van bijzondere personages samenbrengen. Ook in Isherwoods universum speelt een hospita de hoofdrol: Fräulein Schröder is de rode draad door de twee boeken.
Fototoestel
De thuisbasis van Isherwoods personages is Berlijn, Nollendorfstrasse 17, waar Frl. Schröder kamers verhuurt onder het motto “mijn huurders zijn mijn gasten”. Zij is een bijzondere dame: een kruising tussen kotbazin en surrogaatmoeder. De rondborstige vrouw laat zich makkelijk imponeren door haar logés, en misleiden door uiterlijkheden en mooie praatjes. Zo tolereert ze prostitutie onder haar dak. Ze is een meeloper - ze heeft voor de communisten gestemd, maar betoont plotseling veel respect voor de Führer. Isherwoods gecraqueleerde portret met afbladderend vernis is een van de hoogtepunten van zijn Berlijnse verhalen.
De logies bij Schröder beschrijft Isherwood in de fameuze passage die begint met “I am a camera ...” en waarin hij inzoomt: van de straat met de vervallen protserige huizen, op de huiskamer met een groezelig, donker interieur met oude kots- en andere vlekken op het tapijt, en uiteindelijk op mevrouw Schröder zelf. Die passage beschrijft ook de rol van de verteller in dit verhaal: “Ik ben een fototoestel waarvan de sluiter openstaat, volkomen passief, ik leg vast, denk niet.”
Boekverbranding
Dat de verteller alles door een lens bekijkt, betekent niet dat hij altijd op afstand blijft; hij kan scherp zijn voor domheid en hypocrisie. De naïeve, jonge aspirant-schrijver en huisleraar Engels, een Britse expat, is duidelijk gebaseerd op de auteur - dat zijn naam door de Duitse personages uitgesproken wordt als “Issywoe” is een vette knipoog.
Isherwood woonde, op aanraden van zijn vriend de dichter W.H. Auden en vanwege de seksuele vrijheid voor queers, enkele jaren in Berlijn tot hij na de boekverbranding in mei 1933 met zijn blonde Duitse lief Heinz moest vluchten voor de nazi's. Hij kende de dreiging dus van binnenuit.
Toch is het - ondanks het sprekende verhaal van Isherwood en zijn personages - doorheen de jaren vooral de Britse Sally Bowles die de show is gaan stelen. Dat heeft te maken met haar kinky Marlene Dietrich-achtige uitstraling in de musicalversie, want in de verhalen is ze een nevenpersonage. Sally komt geleidelijk op de voorgrond. In Meneer Norris neemt de trein is ze niet te bespeuren. In die roman maakt de verteller op de trein van Amsterdam naar Berlijn kennis met de mysterieuze Arthur Norris, een oplichter eersteklas, een communist die aan sm doet. In Afscheid van Berlijn bundelde Isherwood zijn overige Berlijnse verhalen en dagboekfragmenten. Slechts een van de zes verhalen gaat over Bowles, nachtclubzangeres en would-beactrice.
Maar ruim tien jaar na verschijnen ging het plots hard. In 1951 werden Isherwoods Berlijnse teksten bewerkt tot het toneelstuk I am a camera , dat in 1955 verfilmd werd. In 1966 ging, alweer op basis van Isherwoods werk, de musical Cabaret in première op Broadway, waarvan in 1972 een film werd gedraaid. Die won een jaar later acht Oscars - Liza Minnelli kreeg er een voor haar vertolking van Sally. Het lied 'Willkommen! Bienvenue! Welcome!', gezongen door de ceremoniemeester van het cabaret, werd een instantklassieker.
Onsterfelijk
Op het stofomslag van een herdruk uit de jaren 70 staat een portret ten voeten uit van la Minnelli, uitdagend met één been op een barkruk, zwarte lingerie, zwarte laarzen met hoge hakken en een bolhoed. In de achtergrond zien we de Brandenburger Tor en op de rug een nogal opzichtig hakenkruis. Dat bewijst dat Isherwoods personage Sally Bowles, dankzij de film, de focus was geworden. En dat de opkomst van het nazisme sterker voelbaar werd in de spin-offs dan het geval is in de verhalen.
En wat met de auteur, die intussen in de schaduw van Sally Bowles stond? Isherwood gaf te verstaan dat hij Sally haar vrijheid gunde, maar hoopte dat ze ooit weer onder zijn vleugels zou komen. Een recensent van The Daily Telegraph vond alvast dat Bowles “ more than a fair chance of immortality ” had. Onsterfelijk of niet, de twee prachtige uitgaven brengen Bowles en co. weer naar de plaats waar ze thuishoren: in de Nollendorfstrasse bij Frl. Schröder.
Begin februari verschijnt bij uitgeverij Kleine Uil nog een heruitgave van een Isherwood: Een man alleen ( A single man , 1964), een roman uit zijn Californische periode, in 2009 verfilmd door Tom Ford.
CHRISTOPHER ISHERWOOD Afscheid van Berlijn. Vertaald door Willem van Toorn. Schokland, 200 blz., € 23 Oorspr. titel: 'Goodbye to Berlin'.
CHRISTOPHER ISHERWOOD Meneer Norris neemt de trein. Vertaald door Willem van Toorn. Schokland, 198 blz., € 23 Oorspr. titel: 'Mr Norris changes trains'.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.