De club van onverbeterlijke optimisten

De club van onverbeterlijke optimisten opent met een beschrijving van de begrafenis van Jean-Paul Sartre in 1980, voor hoofdpersoon Michel een aanleiding om zijn verleden af te tasten. Onder de rouwenden herkent hij een fantoom uit dat verleden, Pavel Cibulka. Deze Tsjecho-Slowaakse vluchteling was een van de kleurrijke figuren uit de tijd dat Michel als tiener de Parijse brasseries afschuimde.
Op de openingsscène volgt een flashback naar die coming of age-jaren, van 1959 tot en met halverwege 1964. Door Michels ogen maken we kennis met de familie Marini-Delaunay, die bij het minste of geringste meningsverschil uiteenvalt in de Marini’s, Italiaanse immigranten met arbeidersachtergrond en communistische sympathieën, en de Delaunays, hoge Parijse bourgeoisie.
Voor al zijn gesprekspartners is Michel een soort rustpunt, iemand aan wie ze hun verhaal kwijt kunnen. Hij komt al vroeg in aanraking met wat oudere mensen, die zich al bezighouden met zaken als militaire dienst en oorlog. Mensen met nog veel meer levenservaring leert hij vervolgens kennen in zijn stamcafé Le Balto. Daar ontmoet hij Oost-Europeanen die allen om uiteenlopende redenen in Parijs zijn aangespoeld. Het duurt niet lang of Michel lid is van hun club.
De roman krijgt dan het karakter van een raamvertelling, waarbij de wederwaardigheden van Michel zelf als raam fungeren voor de levensverhalen van de clubleden. De strakke afwisseling tussen hoofdstukken die gaan over Michel en de hoofdstukken met de verhalen van al die Oost-Europese immigranten mag wat schematisch aandoen, maar dat euvel wordt ruimschoots goedgemaakt door de rijkdom en aanstekelijkheid van die verhalen, die soms grappig, vaak aangrijpend, soms hoogdramatisch en soms droogkomisch zijn, maar steevast iets wrangs hebben.
Maar wat het boek doet uitstijgen boven een verzameling willekeurige lotgevallen met de Koude Oorlog als achtergrond, wat het een dreigende ondertoon en daarmee een eenheid en diepgang bezorgt die het lezen tot een belevenis maken, is de voelbare drukkende sfeer van de Algerijnse Oorlog. Geschiedenissen van verloren fortuinen, zelfgekozen of gedwongen emigratie, eindeloze legerdiensten, aanslagen, verraad, desertie en dood raken de jonge Michel in zijn kern: de mensen om wie hij geeft worden allen rechtstreeks door die oorlog in hun bestaan getroffen.
Om die schrijnende werkelijkheid te ontlopen gaat Michel hardlopen in de Jardin du Luxembourg, waar de Medici-fontein hem een vluchthaven zal bieden om zich tijdelijk af te sluiten voor de dagelijkse gebeurtenissen. Hij begint de beeldengroep uit alle hoeken en in alle seizoenen te fotograferen.
Met een zelfde fascinatie volg je als lezer het zoeken en tasten van de jonge Michel in deze mysterieuze, boeiende, maar ook keiharde wereld. En dat is voor een niet onaanzienlijk deel te danken aan de vertaling van Frans van Woerden, die aan alle stemmen in deze polyfone, caleidoscopische roman vol verhalen van liefde, verraad, desillusie en dood, de juiste toon weet te geven.
 
(Dit is een abstract van een artikel van Clemens Arts. De volledige tekst is verschenen in De Leeswolf 2, 2013.)
[Clemens Arts]