Zeg me wie ik ben

Dat Julia Navarro — zelf journaliste — het niet eens is met de beïnvloeding van de Spaanse pers is meteen al duidelijk: het personage Guillermo, die van een (oud)tante de opdracht krijgt om de verborgen geschiedenis van zijn onbekende overgrootmoeder Amelia Garayoa te achterhalen en op schrift te stellen, is een werkloze journalist die nergens aan de bak komt omdat hij weigert ten faveure van links of rechts te schrijven. Navarro wil de lezer goed van dit feit doordringen, want ze herhaalt het eindeloos in haar lijvige roman. Jammer is wel dat Guillermo niet goed uit de verf komt en in weerwil van zijn blijkbaar principiële houding een enigszins sullige indruk wekt. Het verhaal gaat echter niet over Guillermo; hij is slechts het instrument om uit de hemerotheken van uiteenlopende personages de levensgeschiedenis van Amelia Garayoa op te diepen, een geschiedenis die gemarkeerd wordt door de grote ‘-ismen’ van de twintigste eeuw: anarchisme, socialisme, republicanisme, kapitalisme, communisme, stalinisme, nazisme, franquisme... De speurtocht naar de wederwaardigheden van zijn overgrootmoeder voert de journalist de halve wereld over.
De uit de betere kringen afkomstige Amelia is amper achttien wanneer ze in 1936 haar echtgenoot en haar zoontje van een paar maanden oud verlaat. Argeloos idealistisch en dwepend met de verworvenheden van het communisme is ze reddeloos verliefd geworden op Pierre, een revolutionair annex Russische spion uit Parijs, die haar als dekmantel gebruikt om in Argentinië een spionagenetwerk voor de Russen op te bouwen. Dit is het begin van Amelia’s veelbewogen leven in de volgende, pakweg, vijftig jaar. In die tussentijd verblijft ze afwisselend in Frankrijk, Zuid-Amerika, de Sovjet-Unie, Engeland, Spanje, Polen, Italië, Griekenland, Egypte en Duitsland. Haar minnaar Pierre laat het leven in de stalinistische martelkelders, haar volgende geliefde trekt haar ongewild het Britse spionageleven in — iets wat ze aanvaardt omdat ze in de naïeve veronderstelling verkeert dat de Engelsen het Spaanse volk van Franco zullen bevrijden zodra de geallieerden de Tweede Wereldoorlog hebben gewonnen —, en een fatale druk op een knop veroordeelt haar tot het leven met een aristocratische Duitser, weliswaar geen nazi, maar desalniettemin een Duitse militair die zijn vaderland nooit zal verraden. Amelia zelf ontkomt evenmin aan verraad en martelingen: als door een wonder overleeft ze de martelkamers in Warschau en later het concentratiekamp Ravensbrück. Pas met de val van de Berlijnse Muur in 1989 zal ze rust vinden.
Niettegenstaande de heftige gebeurtenissen danst Navarro tamelijk lichtvoetig en soms ronduit melodramatisch door deze donkere tijden. Ze wilde een sterke vrouw portretteren, en dat heeft ze gedaan, een heldin die in acties niet onderdoet voor mannen, maar daartoe wel haar vrouwelijke charmes weet te gebruiken. Zeg me wie ik ben is toegankelijke, vrijheidslievende lectuur met een ongecompliceerde structuur. [Jacqueline Visscher]