De killing. [1]

Een jong, halfnaakt meisje in het woud, rent voor haar leven. De lichtvlek die een zaklantaarn op de grond werpt, volgt haar in een rustig tempo. De achtervolger is zeker van zijn zaak. Deze beginscène maakt duidelijk dat dit nooit goed kan aflopen. De immens populaire Deense televisieserie The Killing barst van de suspense. Het eerste deel van de serie zal de kijkers weken lang nagelbijtend bezighouden met de vraag wie Nanna Birk Larssen vermoord heeft. Scandinavische misdaadseries hebben een ijzersterke reputatie, maar deze bloedstollende thriller van scenarioschrijver Søren Sveistrup breekt alle records. Er volgen nog de series twee en drie, alle opgebouwd op hetzelfde stramien: misdaadrecherche, de persoonlijke achtergrond van het slachtoffer en de politieke scene hebben een min of meer gelijk aandeel in het verhaal en hoe verder het moordonderzoek vordert, hoe sterker er een diffuus licht valt op de verstrengeling van de drie.
Van de eerste twee delen is intussen de romanversie verschenen. Een gedurfd project is dit van David Hewson, schrijver van de populaire misdaadserie rond detective Nic Costa. Zelf was ik er in elk geval niet op gebrand om de moeizame, complexe afwikkeling van de zaak Birk Larssen, waarvan de beelden in mijn geheugen gebrand zijn, te laten verstoren door de beschrijvingen van, wie weet, een auteur die een heel andere perceptie van de zaak heeft dan ikzelf. Maar De killing I heeft mij 700 bladzijden lang vastgekluisterd. Hewson heeft nauw samengewerkt met Sveistrup en hij benadrukt dat hij het verhaal in ere wilde houden, maar er niet naar streefde om een papieren versie van de televisieserie te schrijven. Wat op het scherm goed werkt, doet het daarom nog niet in een geschreven tekst en bovendien wilde hij ‘een nieuwe dimensie’ aan het boek geven. Maar al met al heeft hij de serie erg getrouw gevolgd en er slechts op een paar momenten een andere wending aan gegeven. Of dat voor de nieuwe dimensie zorgt?
In het eerste deel, over de moord op Nanna Birk Larssen, staat inspecteur Sarah Lund op het punt naar Zweden te verhuizen om bij haar vriend in te trekken, als ze op de zaak gezet wordt. Nog even het onderzoek opstarten heet het, en dan doorgeven aan haar vervanger, Jan Meyer. Maar het blijkt een complexe zaak te zijn en Lund wordt, tot ongenoegen van Meyer, gevraagd nog even verder te werken, vervolgens gevraagd om nog een paar dagen langer aan te blijven… Wanneer het onderzoek dusdanig geproblematiseerd is dat haar oversten haar graag zouden zien vertrekken, wil Lund van geen ophouden weten. Ze vindt uiteindelijk de moordenaar, maar de foutenlast is immens en ze heeft te veel hooggeplaatsten tegen de haren ingestreken. Zij zal hier voor moeten bloeden, maar wat haar sanctie ook is, die valt in het niets bij de prijs die Jan Meyer betaalt en bij het schuldgevoel dat zij er aan overhoudt. Door dit onderzoeksverhaal loopt het politieke verhaal van de politicus Troels Hartman, die toch erg bij de zaak betrokken is. Een derde verhaallijn is die van de familie Birk Larssen, wier persoonlijke leed niet stopt bij het verlies van Nanna, maar overtuigend in een gitzwart drama uitloopt.
Persoonlijk drama is in De killing II minder sterk aanwezig, hoewel het verhaal een soortgelijke driedeling kent als in het eerste deel; behalve de politiek is de militaire scene hier medespeler. Sarah Lund heeft gedwongen ontslag genomen bij de Kopenhaagse politie en heeft een jobje van niks op een douanepost in een of andere uithoek. Als een advocate een marteldood sterft en op een symbolische locatie wordt geëxposeerd, haalt commissaris Brix haar terug om het onderzoeksteam te leiden. Kort na elkaar worden verschillende veteranen van een en dezelfde missie in Afghanistan vermoord. Er moet een link zijn, hoewel de politietop en de legerleiding het graag willen houden op een terreurdaad van moslimfundamentalisten. Lunds partner in het onderzoek is een ex-militair nog wel, maar ze laat zich niet sturen door zijn kennis van het reilen en zeilen in het leger. Maar goed ook. 
Hewson heeft met de romantisering van deze televisieseries sterk werk geleverd. De omvangrijke romans drijven grotendeels op dialogen, situatie- of sfeerbeschrijvingen zijn tot een minimum beperkt. Sarah Lund, de vrouw met ‘ogen die blijven kijken’ wordt hoofdzakelijk door haar handelingen gekarakteriseerd. Dat geeft de romans een behoorlijke vaart en Hewsons korte typeringen zijn erg goed. Je ziet Lund, Meyer, de onpeilbare figuur van Theis Birk Larssen zo voor je. Dat Hewson hier en daar een eigen wending aan het verhaal heeft gegeven is op zich niet erg, maar of hij ook met een nieuwe dader moest aankomen in de zaak Birk Larssen, weet ik niet zo. De personages in de tv-serie zijn nauwgezet en consequent gekarakteriseerd. De dader, hoewel moeilijk voorspelbaar, is op het einde helemaal aanvaardbaar, zijn misdaden zijn te verklaren vanuit het zorgvuldig opgebouwde profiel. Hewson volgt die karakterisering, maar de nieuwe dader is een personage dat verder nauwelijks in het verhaal voorkomt en daardoor erg weinig contouren gekregen heeft. Wat was de reden voor deze aanpassing? En voor het feit dat hij Meyer niet laat sterven, maar levenslang in een rolstoel vastkluistert? Een tweede minpunt van het boek is dat Hewson alles net iets explicieter afrondt. De karakters en situaties komen in de beschrijvingen wat definitiever uit de verf dan in de beelden, waardoor het verhaal iets van zijn onheilspellende duisterheid inboet. Maar voor de rest niets dan lof voor deze twee pageturners.
[Jen de Groeve]