Beschikbaarheid en plaats in de bibliotheek
ARhus - De Munt magazijn
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Ambo|Anthos, [2014] |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 12302 |
Besprekingen
Beduimelde schatkamer
Hans Bouman
i /ul/09 j
Is er ooit een bijzonderder vormgegeven boek verschenen? Kijkt u even mee. Het boek getiteld S. komt tot u in een zwarte cassette. Om het daaruit te halen dient eerst, als een ouderwets zegel, een etiket te worden verbroken. Vervolgens komt een lichtelijk gebutst exemplaar van de roman Ship of Theseus tevoorschijn, geschreven door ene V.M. Starka. Het is een bibliotheekboek uit 1949, compleet met genummerde sticker op de rug en een reeks stempels achterin, die duidelijk maken dat het boek tussen 1957 en 2000 een keer of dertig is uitgeleend.
Tot afgrijzen van elke rechtgeaarde bibliothecaris zijn de (brede) marges van de roman vanaf de titelpagina tot na het woord 'End' in uiteenlopende kleuren met pen, viltstift en potlood volgeschreven met commentaren. Tussen de bladzijden van het boek bevinden zich krantenknipsels, fotokopiee?n, briefkaarten, foto's, handgeschreven en getypte brieven, een geheimzinnige decodeerschijf en een papieren servet waarop een kaart staat getekend.
S. is bedacht door producent/regisseur J.J. Abrams (Star Trek, Lost, de aankomende, derde Star Wars-trilogie) en geschreven door auteur en creative writing-docent Doug Dorst. Naar verluidt kwam Abrams op het idee toen hij op een luchthaven een beduimelde Ludlum zag liggen met het opschrift: "Voor wie dit boek vindt - lees het en leg het ergens neer zodat iemand anders het kan lezen."
Daarnaast zou Abrams zich hebben laten inspireren door de befaamde who wrote Shakespeare?-discussie en het raadselachtige schrijverschap van B. Traven, wiens identiteit nooit is vastgesteld.
Uit de commentaren in de marges wordt al snel duidelijk dat deze afkomstig zijn van twee literatuurstudenten: de oudere Eric, die inmiddels is afgestudeerd en in conflict ligt met zijn hoogleraar die er met de resultaten van zijn onderzoek vandoor dreigt te gaan, en de jongere Jen. Eric houdt zich al zo'n vijftien jaar bezig met het bestuderen van het werk van de uit Oost-Europa afkomstige V.M. Starka, Jen is een relatieve nieuweling op dit gebied, maar beiden zijn zeer door de auteur gegrepen.
Ongrijpbaar
De roman Ship of Theseus wordt voorafgegaan door een voorwoord van F.X. Caldeira, de vertaler van de roman, die in zijn (haar?) voorwoord stelt dat Starka een van de invloedrijkste auteurs van de eerste helft van de 20ste eeuw was en vervolgens wijst op de ongrijpbare identiteit van de auteur, die tot een shakespeareaanse controverse leidde over de vraag wie eigenlijk zijn boeken heeft geschreven. Verderop in het boek duikt de suggestie op dat auteur en vertaler minnaars waren of zelfs e?e?n en dezelfde persoon.
De roman die zich na het voorwoord ontvouwt, vertelt het verhaal van ene S., die zijn geheugen is kwijtgeraakt. Hij bevindt zich aan boord van een schip, wordt achtervolgd en bedreigd (of meent dat dat het geval is) door een internationale organisatie die 'de S.' heet, ondergaat tal van vernederingen en belandt - op sciencefictionachtige wijze door de geschiedenis laverend - telkens weer in een ander conflict.
In de marges - letterlijk - speelt zich ondertussen het verhaal af van Eric en Jen, die telkens hun commentaren noteren op het verhaal, alsook op allerlei secondaire literatuur over Starka en op elkaars opmerkingen. De twee ontmoeten elkaar niet, maar leggen het boek, nadat ze zijn uitgeschreven, telkens weer terug op een obscure plek in de bibliotheek, waarna de ander het oppikt en aan de slag gaat.
De term roman schiet hier tekort. S. is een spitsvondig vertaalde literaire en visuele goudmijn die zich onmogelijk al bij de eerste kennismaking geheel gewonnen geeft. Onweerstaanbaar voor de boekenliefhebber die van puzzelen houdt.
J.J. Abrams en Doug Dorst,S., Ambo Anthos, 464 p. (plus 18 instekers), 29,99 euro. Vertaling: Robbert-Jan Henkes.
HANS BOUMAN ■
Met de bladwijzers mee
Mark Cloostermans
i /un/06 j
Eens in de zoveel jaar komt er een boek uit dat het hele concept 'boek' in vraag stelt, en laat zien dat het anders kan. Denk aanHet kaartenhuis van de Amerikaan Mark Z. Danielewski, een horrorverhaal met filosofische ambities. De lezer dwaalde door een labyrint van lettertypes en verhaallagen, zoals de ongelukkige hoofdpersonages door hun behekste huis. Het gaat hierbij niet om 'vernieuwing', eerder om het opschudden van het romaneske bed. Vorig jaar was het de beurt aan J.J. Abrams en Doug Dorst om de literaire slaapkamer te luchten. De Nederlandse vertaling vanS. ligt nu in de winkel.
Abrams is een productief bedenker van tv-series, scenarioschrijver en filmregisseur. Als regisseur is hij de koning van de nerds, die nieuw leven blaast in franchises alsStar Trek,Star Wars enMission: Impossible. TV-kijkers kennen hem als de schepper vanAlias,Lost,Fringe en een hele sliert andere reeksen.
Maar een schrijver kun je Abrams niet noemen. Gewoonlijk levert hij een basisidee, een geraamte, dat vervolgens door een team scenaristen wordt voorzien van vlees en bloed. In het geval vanS., Abrams' eerste verkenningstocht in de literaire wereld, mocht schrijver Doug Horst (nee, nog nooit van gehoord) Abrams' idee uitwerken.
Bladwijzers
S. is overigens slechts de titel op de cassette waarin het boek zit. Verbreek het zegel van de cassette en je houdt een fors, gebonden boek in handen:Schip van Theseus van ene V.M. Straka. Bij nadere beschouwing is het een bibliotheekboek: voorin staat een eigendomsstempel van een schoolbibliotheek, en achterin vind je datumstempels die ontleningen aangeven. Zelfs de geur van oud papier is nagebootst.
Zoals dat gaat met bibliotheekboeken hebben de verschillende lezers hun sporen erin achtergelaten - maar dit keer wel erg opvallend. Op werkelijk alle bladzijden staan er handgeschreven teksten in de kantlijnen. Het boek puilt uit van de bladwijzers: fotokopieën, krantenknipsels, brieven, postkaarten... Achterin zit het merkwaardigste artefact: een soort windroos met graden en letters. Waar die voor dient, blijft lange tijd een raadsel.
Schip van Theseus is de laatste roman, uit 1949, van een (uiteraard fictieve) internationaal gevierde auteur, V.M. Straka. Niemand heeft Straka persoonlijk gekend: de schrijver schuwde de publiciteit. Hij zou een spion geweest zijn, een opruier, wie weet zelfs een moordenaar. Straka zou betrokken zijn geweest bij terroristische activiteiten. Of misschien ook niet: het kan een loze beschuldiging geweest zijn van de wapenfabriek waartegen hij streed. Misschien was Straka de initiatiefnemer van 'S.', een groep schrijvers die trachtten maatschappelijke veranderingen te forceren met hun teksten.
Nu even opletten. Wat we inS. te lezen krijgen, is (1) de tekst van Straka's romanSchip van Theseus, (2) de voetnoten die vertaler F.X. Caldeira bij die tekst geschreven heeft en (3) de opmerkingen in de kantlijn van Jen en Eric, twee studenten die de roman en de voetnoten willen decoderen om het raadsel rond Straka te onthullen. Het boek zelf bevindt zich zogezegd in een universiteitsbibliotheek. Jen en Eric hebben elkaar nog nooit ontmoet; hun contact bestaat enkel uit de notities in de kantlijn.
Notities in een andere kleur inkt, die duidelijk chronologisch later in het boek geschreven werden, spreken van brandstichting en spionage: het lijkt erop dat het literaire mysterie vertakkingen heeft naar de echte wereld. Hebben Eric en Jen onbewust een doos van Pandora geopend? Zijn ze paranoïde of echt in gevaar?
Joyce
De kracht vanS. zit in de combinatie van een intrigerend mysterie en emotionele diepgang. GaatSchip van Theseus over een man met geheugenverlies, dan zijn ook Eric en Jen nog op zoek naar hun identiteit. Zoals Jen ergens erkent: ze heeft tot dusver geleefd naar andermans wensen, en in de loop van het boek kiest ze haar eigen (en gevaarlijker) weg. Boeken zijn bij de zoektocht naar je eigen identiteit vaak een leidraad; schrijvers kunnen richtingaanwijzers zijn, niet zozeer door wat ze weten, maar door wat ze suggereren. Je kunt in een boek immers veel meer lezen dan de auteur erin heeft gestopt - zoals Jen en Eric overtuigend bewijzen. Wie is V.M. Straka? vragen de personages zich af. Wie ben ik? vraagt de man met geheugenverlies uit Straka's roman. Wie ben jij? vraagt het hele project.
S. is vertaald door Robbert-Jan Henkes. Doorgaans werkt Henkes samen met Erik Bindervoet; de twee maakten naam met hun Joyce-vertalingen, bijvoorbeeld hun alsUlixes vertaaldeUlysses. Henkes en Bindervoet zijn niet bescheiden; ze kunnen het niet laten 'door het beeld te lopen'. Geregeld overschrijdt Henkes de grens tussen vertalen en bewerken, vaak met erg knap en even vaak met dubieus effect. Wie vlot Engels leest, moet vooral het originele boek kopen. Maar in welke taal dan ook:S. móet je lezen. Spannend en intellectueel uitdagend, vormelijk uniek en bovendien een plezier om te lezen...S. verdient meer lof dan één recensent kan toewuiven.
J.J. ABRAMS & DOUG DORST
S.
Vertaald door Robbert-Jan Henkes, Ambo/Anthos, 472 blz., 29,95 ?.
De auteurs: allebei gepokt en gemazeld in Hollywood, de een als gegeerd tv- en filmmaker, de ander als succesvol prozaschrijver.
Het boek: een mysterie en liefdesverhaal vol marginalia, en een zoektocht naar identiteit.
ONS OORDEEL: spannend en intellectueel uitdagend, vormelijk uniek en bovendien een plezier om te lezen.
¨¨¨¨¨
Mark Cloostermans ■
Suggesties
Krijg een e-mail wanneer dit item beschikbaar is
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.