Ontwikkelingshulp faalt : is participatie het redmiddel?

Zowat een halve eeuw geleden ontstond de ontwikkelingshulp zoals we die nu kennen, met het aanreiken van fondsen aan de arme landen in de wereld, met als doel hun groeikansen te verhogen. De aanpak van die ondersteuning, waarbij zowel internationale instanties (bv. de Wereldbank) als nationale, maar ook niet-gouvernementele actoren letterlijk hun duit in het zakje doen, is in de loop der jaren grondig bijgestuurd ? noodgedwongen, want tot vandaag heerst het besef dat het hele proces serieus uit koers is geraakt. Om een verklaring te vinden voor wat er waar fout liep en waarom, maar ook om de kansen af te wegen van de nieuwe aanpak zoals die sedert de eeuwwende opgeld maakt, sloegen Nadia Molenaers en Robrecht Renard, respectievelijk politicologe en economist, de handen in elkaar. Geen overbodige luxe, want ? dat wordt in de loop van het betoog zonneklaar ? de struikelblokken liggen gelijkelijk verspreid over zowel het politieke en maatschappelijke als het economische vlak. In feite willen de auteurs met dit boek de aanzet geven tot een diepgaand debat, een urgente vereiste volgens hen, omtrent de stille revolutie die sedert 2000 het ontwikkelingsdenken nieuwe wegen opstuurt. Vooral het Belgisch beleid ter zake wordt daartoe uitgenodigd, want ? zo lezen we tussen de regels ? van de broodnodige herbronning lijkt in die kringen alsnog niemand wakker te liggen.

Het overigens overtuigend betoog dat geacht wordt voor zulk debat de weg te effenen werd door beide essayisten systematisch en deels historisch, deels analytisch opgebouwd. De voorbije periode wordt door hen opgedeeld in drie fasen: die van de projectmatige benadering, tussen 1960 en 1980, die van de structurele aanpassingsprogramma's van 1980 tot 2000, en de actueel in opbouw zijnde fase, die van de 'budgethulp' gekoppeld aan een strategische planning. Het opstellen en vervolgens implementeren van zulke planning, PRSP (Poverty Reduction Strategy Paper) geheten, is voor de begunstigde landen allesbehalve een sinecure. Het veronderstelt immers o.m. de hachelijke politieke wil om échte participatie ? een vereiste sine qua non ? toe te staan. Aan deze participatie wordt in het werk menige alinea, zelfs verscheidene hoofdstukken, gewijd. Maar ook al zijn in dit analytische deel de kritische kanttekeningen legio en vindt men het nog te vroeg om een definitief oordeel te vellen, toch wordt met verwachting uitgekeken naar wat deze revolutionaire fase in het ontwikkelingsstreven aan goeds teweeg kan brengen.

De auteurs deden een lofwaardige poging om hun betoog, dat zich toch hoofdzakelijk in theoretische sferen beweegt, een tastbaar gehalte te geven. Dat lukt hen in behoorlijke mate, al is de behandelde materie niet makkelijk. Er is evenwicht tussen techniciteit en leesbaarheid, en bovendien biedt het boek een boeiende kijk op wat er in de wereld beweegt. [Hugo Van Hoecke]