Arm & kansrijk : een nieuwe visie op het bestrijden van armoede

Abhijit Vinayak Banerjee en Esther Duflo geloven dat ieder armoedeprobleem zijn eigen ingewikkelde structuur heeft, die op microniveau systematisch onderzocht moet worden. Het one-size-fits-all-recept om armoede te bestrijden, is voor hen een illusie. In plaats van de grote theorieën en de uniforme hulpprogramma’s verkiezen ze de empirie en de kleinschaligheid. Hun organisatie onderzoekt onder welke omstandigheden ontwikkelingshulp het beste werkt. Ze geven hulp aan een willekeurig gekozen helft van de behoeftigen. De andere vijftig procent krijgt niets. Na enige tijd worden de groepen met elkaar vergeleken. Op die manier kunnen ze het effect en het resultaat van een bepaald project meten.
Deze testen leren ons dat de armen zich niet gedragen zoals wij verwachten, volgens onze ontwikkelingsstandaarden. Juist daarom mislukken met goede bedoelingen opgezette projecten en programma’s.
Algemene veronderstellingen, ideeën en clichés vervangen door luisteren, observeren en onderzoeken. Dat is de hoopvolle boodschap van dit boek. Deze aanpak kan op veel belangstelling rekenen. Dat is niet verwonderlijk. Met haar pleidooi voor kleine, gecontroleerde stappen wil Duflo de ‘abstracte discussie’ vermijden tussen ‘degenen die ons vertellen dat hulp het probleem kan oplossen en degenen die zeggen dat hulp de zaken erger maakt’. Een discussie die ons en vooral de armen niet verder helpt. Ook vele ngo’s die werkzaam zijn in arme landen en daarbij rekening houden met plaatselijke toestanden, voorkeuren en gewoonten van mensen, zullen zich door haar verhaal ondersteund voelen. Kleine maatregelen hebben soms betere resultaten dan mediatieke acties.
Toch vertoont de benadering van het ontwikkelingsvraagstuk  in Arm & kansrijk enkele belangrijke hiaten. De nadruk op de noodzaak van (inderdaad) belangrijk empirisch onderzoek verkleint de blik op de grootschalige economische en politieke hinderpalen die een reële ontwikkeling in de weg staan. Ook moet men rekening houden met het effect dat klimaatverandering heeft op de voedselproductie en de verspreiding van ziektes. In tijden van globalisering  beïnvloedt de macrowereld de microsituatie van mensen. Bestrijding van armoede vereist daarom niet  alleen een microscoop, maar eveneens een macroscoop. En die komt in dit boek te weinig aan bod.
‘Verbetering van bestuur en beleid zonder de bestaande maatschappelijke en politieke structuren te veranderen is mogelijk’, schrijven de auteurs in het slothoofdstuk. Dat lijkt mij twijfelachtig. De scenario’s die  internationale organisaties zoals de Wereldbank en het IMF vele arme landen oplegden, hebben dramatische gevolgen gehad. Ook dat is uit empirisch onderzoek gebleken. En het lijkt mij bijzonder naïef te denken dat zonder meer evenwichtige handels- en klimaatakkoorden de armoede zal dalen. ‘We kunnen misschien niet veel invloed uitoefenen op het macro-economisch beleid’, schrijft Duflo. Ik denk dat we niet anders kunnen.
 
(Dit is een abstract van een artikel van Jos Geysels. De volledige tekst is verschenen in De Leeswolf 2012, nr.3.)
[Jos Geysels]