Leon & Juliette : een liefdesgeschiedenis

VAN SLAVIN TOT BURGEMEESTERSVROUW

In een 19de-eeuwse grafkelder in het Zuid-Hollandse Monster, die door de duinafgraving in de jaren dertig veranderde in een grafheuvel, liggen onder meer de kisten van burgemeester Leon Herckenrath (1800-1861) en zijn zwarte vrouw Juliette (1809-1856). Dit was Annejet van der Zijl (57) al lang bekend, evenals de grote kinderschare van de twee, en ook dat Leon zijn vrouw als slavin in het Amerikaanse Charleston had leren kennen.

Maar of er een boek in zat, betwijfelde de schrijfster, die in bijvoorbeeld Sonny Boy (2004) en De Amerikaanse prinses (2015) heeft laten zien goed uit de voeten te kunnen met een verhaal over liefde die barrières overwint, of een levensloop barstensvol wendingen. De twijfel zat 'm in het feit dat het allemaal wel lang geleden gebeurd was - hoe kon ze het verhaal vanuit de resterende documenten en schaarse afbeeldingen tot leven wekken?

Het antwoord is: door snel ter zake te komen. De eerste 25 pagina's van Leon & Juliette, het eerste Boekenweekgeschenk in de vorm van hoogstaande literaire non-fictie, zijn nodig om informatie te verstrekken: de jonge Leon gaat naar Charleston in South Carolina om zakenman en consul te worden, in een stad die levendig en warm was, én een knooppunt van de internationale slavenhandel. Welvarende kinderen kregen op hun 10de een slaafje cadeau. De slaven werden afgeranseld, uitgebuit en gediscrimineerd.

Maar dan. Toen Leon ziek werd, kreeg hij een zo lieftallige 11-jarige slavin als verzorgster toegewezen, dat hij verliefd op haar werd. Daar is Van der Zijl zeker van door het document dat in 1820 werd opgesteld: Leon kocht Juliette voor 1.000 dollar, maar liet direct bepalen dat zij en haar nakomelingen voor altijd vrij zouden zijn.

Een ontroerend gegeven, dat niet met zoetheid moet worden verward: ze trouwden in het geheim en er kwamen veel kinderen, maar intussen gingen de openbare vernederingen ook door. Als Herckenrath ruchtbaarheid had gegeven aan zijn thuissituatie, had hij een baan als succesvol ondernemer en een positie als geziene figuur in Charleston kunnen vergeten.

Buitengewoon knap brengt Van der Zijl alles in kaart: de ongewone geschiedenis van haar personages, in een bijna niet meer te begrijpen tijd. Terwijl de Burgeroorlog in Amerika nadert, en daarmee de afschaffing van de slavernij, een strop voor Charleston, moet Herckenrath iets bedenken waardoor hij gezin en werk in goede banen kan leiden. Hoe hem dat lukt, is een verhaal als een avonturenfilm. Daarin moet ook de scène komen van de postmeester die in 1861 uit een brandend huis in Charleston zijn favoriete leunstoel haalt en die naar het midden van de straat sleept, om daarop gezeten 'urenlang stoïcijns toe te kijken hoe het huis krakend en brandend ten onder ging'.

Dat zijn de details die de meesterverteller verraden: overzicht hebben en inzoomen op het juiste moment. Je hoeft Van der Zijl niets te vertellen. En de diepe grafkelder in Monster die tot een trotse grafheuvel uitgroeide, laat zien dat een goede non-fictieschrijver door zijn eigen materiaal kan worden beloond met een symboliek die hij niet had durven verzinnen.

****

CPNB; 95 pagina's.