Dageraad, avond of nacht : literair portret van een machtig man

Dit boek vol korte beschrijvingen, bedenkingen en dialogen vormt een queeste naar de ziel van een politicus op weg naar het hoogste ambt van Frankrijk. Een jaar lang volgde Yasmina Reza, succesvol schrijfster en dramaturge, Nicolas Sarkozy, eerst nog minister van binnenlandse zaken en na zijn ontslag fulltime presidentskandidaat, op zijn politieke campagne: van bedrijfsbezoek naar politiek debat, van congres naar vergadering, van marktplein naar bejaardentehuis, van tv-uitzending naar radiopraatje, van begrafenis naar receptie.

In zijn spoor ziet ze een door ambitie verteerde en mediageile politicus die in de eerste plaats zichzelf tot doel heeft gesteld ("hij gebruikt de journalisten om zichzelf uit te vinden"). Sarkozy is echter ook een onzekere man, die vaak onhandig is wanneer hij zijn ideeën moet overbrengen. Reza ziet hem snoepen en schrokken, en vindt hem kinderlijk en onaangepast, tot zelfs in zijn manier van kleden. Ze ziet hem achter de sprekerstafel, het bovenlichaam rustig en onaangedaan, maar onder de tafel, onzichtbaar voor het publiek, de onafgebroken, radeloze bewegingen van zijn benen. Sarkozy is soms opschepperig, gespannen, afwezig, brutaal en cynisch, maar ook charmerend, vrolijk en innemend als het nodig is. "Een roofdier in hun arena, maar elders zijn het getemde dieren", zo omschrijft de auteur mannen in het algemeen. In dit specifieke geval gaat het inderdaad helemaal op.

Reza heeft het ook over Sarkozy's loze frases. Zo lees je dat hij vooral het woord tot zichzelf richt en dat hij soms het spoor bijster lijkt. Ze merkt ook op hoe vijandig de pers soms reageert, hoezeer het Franse volk verdeeld is over zijn persoon, hoe polariserend zijn verschijning alleen al kan werken.

Reza's verslag is soms pijnlijk nauwkeurig en is doorspekt met betekenisvolle details. De schrijfster raakt daarbij ook iinnerlijk verdeeld over de man die ze een jaar lang op de voet volgde, tot in de intieme sfeer van een oudejaarsdiner, alleen met het echtpaar Sarkozy, toen nog met Cécilia. Ze raakt verweven met de mensen in zijn omgeving en krijgt het dan ook steeds moeilijker om haar eerder negatieve rapport van de man en de gebeurtenissen ook als zodanig te waarderen.De te dichte nabijheid kleurt immers de objectiviteit, en Reza tast op den duur de grens van de onafhankelijkheid aan. Ook literair slaat ze de bal mis. Het geschrift blijft, ondanks de persoonlijke aanpak, immers een journalistiek verslag, waarbij de stap van de individuele personen en de actuele gebeurtenissen naar het algemeen menselijke en het tijdloze nooit wordt gezet. [Jan Baes]