Thirteen reasons why : een testament ...

Na haar zelfmoord laat de scholiere Hannah Baker een opmerkelijk testament na: zeven cassettebandjes, met op elke kant het verhaal over één persoon die een rol speelt in Hannahs beslissing om een einde aan haar leven te maken. Dertien redenen voor Hannah om uit het leven te stappen, en haar jaargenoot en love interest Clay Jensen is er blijkbaar één van, want op een ochtend wordt de schoenendoos met cassettes bij hem bezorgd. Clay gaat op zoek naar een middel om de ouderwetse geluidsdragers af te spelen, waarbij hij zich noodgedwongen aan Hannahs regels houdt: ‘Regel één: je luistert de cassettes helemaal af. Regel twee: je stuurt ze door […] naar degene die na jouw avontuurtje komt. Voor het geval je in de verleiding komt je niet aan de regels te houden: ik heb van alle cassettes een kopie gemaakt. Als het pakje jullie niet alle dertien bereikt, zullen de kopieën publiekelijk worden vrijgegeven.’ Langzaam ontrafelt Clay de lijntjes die de mensen op de tapes met elkaar verbinden en die uiteindelijk leiden tot Hannahs noodlottige beslissing.
In de Verenigde Staten maakte dit debuut uit 2007 veel indruk: langer dan een jaar prijkte het op de New York Times Bestseller List, het werd veelvuldig genomineerd voor literaire prijzen en een verfilming is in de maak. Het is wat dat betreft opmerkelijk dat het niet eerder door een Nederlandstalige uitgeverij is opgepikt. Dat uitgerekend Lemniscaat de rechten heeft weten te bemachtigen, lijkt logisch aangezien het boek prima in de reeks ‘Made in the USA’ past. Thirteen reasons why doet wat sfeer en stijl betreft ook sterk denken aan het werk van die andere grootheid uit de Amerika-reeks: John Green.
Naast de heftige thematiek kiest John Asher in deze adolescentenroman voor een bijzondere vorm als leidraad: Hannah’s verhaal wordt op de pagina’s afgewisseld met dat van Clay. Twee kleuren en lettertypes door elkaar onderscheiden de twee perspectieven duidelijk voor de lezer. Zo’n dubbelperspectief is al vaker met succes toegepast, bijvoorbeeld in Ted van Lieshouts Gebr.. In Thirteen reasons why staat de vorm echter zo centraal, dat het de leesbaarheid af en toe ongunstig beïnvloedt. Het is zonde dat de twee verhalen geen échte symbiose met elkaar aangaan. Was dat wel gelukt, dan was Ashers debuut zonder meer briljant uitgepakt. Nu is het verhaal van Hannah echter zo veel interessanter dat Clays verzuchtingen (‘God. Dit is niet te geloven.’ ‘Nee, dit kan niet waar zijn.’) soms irritante onderbrekingen vormen.
In het uitgebreide nawoord wordt duidelijk dat Asher een duidelijke moraal voor ogen had bij het schrijven. Zijn boodschap, namelijk dat een ogenschijnlijk onbenullige gebeurtenis of beslissing kan leiden tot een onafwendbare lawine van ellende (het sneeuwbal- of butterfly-effect), verpakt hij op overtuigende, niet-belerende wijze. Alles grijpt in elkaar, iedereen draagt verantwoordelijkheid en schuld, ook Hannah. Die gelaagdheid maakt Ashers personages levensecht, evenals zijn directe, rauwe stijl. Asher laat het aan de lezer om te bepalen of Hannah’s zelfmoord het logische eindpunt vormt van de razende lawine, of dat ook haar actie weer bijdraagt aan het sneeuwbaleffect.
[Anne Vriens-van Dijk]