25

Erotische fictie is hot tegenwoordig. Iedereen is wel bekend met de hype en talloze spin-offs die de veelgelezen Vijftig tinten trilogie van E.L. James heeft voortgebracht. Even bekend is dat de literaire kwaliteit van deze boeken meestal te wensen over laat. Als reactie op deze hype en het gevolg dat erotische fictie met slechte schrijfkwaliteit dreigt te worden geassocieerd (terwijl de erotische literatuur ook een rijke literaire traditie kent), schreven Jamal Ouariachi, David Pefko en Daan Heerma van Voss samen een literair-erotische trilogie. Met dit experiment willen de jonge auteurs bewijzen dat erotiek en literatuur wel degelijk samengaan, én dat de jongere generatie literaire schrijvers, die al eens preutsheid wordt verweten, in staat is een goede seksscène te schrijven.
In drie romans getiteld 25, 45 en 70 volgen we hetzelfde personage, Hanna, tijdens drie verschillende fases in haar leven. Ouariachi gaf vorm aan de Hanna van vijfentwintig, Pefko aan de vijfenveertigjarige en Heerma van Voss aan de zeventigjarige. De roman van Ouariachi speelt zich af op Koninginnenacht en -dag 2013, dé Nederlandse feestdag waarop ‘alle regels en wetten verdwijnen’. Doelloos trekt Hanna met een groepje vrienden van feestje naar feestje waar massaal gedronken, gesnoven en gevoosd wordt. Tijdens die tocht vertelt ze toevallige toehoorders hitsige verhalen over haar verloren geliefde Arthur als een soort sprookjes van duizend-en-een-nacht, waarin die geliefde telkens andere gedaantes aanneemt en er steeds extremere seksuele voorkeuren op nahoudt. De verhalen moeten de leegte opvullen die de liefde in haar leven heeft achtergelaten. De liefde is voor Hanna een gat, een gebrek dat seks met tientallen mannen niet kan opvullen. Bij de Hanna van Pefko is dat nog steeds zo en neemt de eenzaamheid een nog extremere vorm aan. Ze brengt haar avonden door in het druilerige café De Kluif, in het gezelschap van mannen wier ‘kankerleven’ net als dat van Hanna getekend is door middelmatigheid en mislukking. Op een jonge studente na zijn dit ook haar enige bedpartners — Pefko trakteert de lezer bijvoorbeeld op een misselijkmakende vrijpartij met ene Rudi. Het meest opwindende in haar leven zijn YouTube-filmpjes waarin topchefs koken (niet omwille van de topchefs, maar vanwege het koken) en de aanblik (niet het eten) van ‘exquise gerechten’. In de slotroman, waarin Heerma van Voss op een intelligente manier elementen uit de vorige twee romans verweeft, is Hanna nog steeds op zoek naar warmte en intimiteit. Ze woont intussen in een anonieme hotelkamer, waar ze verkleed als kamermeisje onbekende hotelgasten overvalt met een pijpbeurt. Seks is voor haar een machtsspel en biedt haar de mogelijkheid om te verdwijnen in een fantasie. Maar in deze fase van haar leven komt er toch nog een doorbraak. In langdurige sessies met een psychiater wordt Hanna’s leven geanalyseerd. Er komt een ommekeer en ze lijkt uiteindelijk alsnog de warmte en intimiteit te kunnen vinden die ze een leven lang heeft gezocht, en zo bereikt ze een tot haar zeventigste uitgestelde volwassenheid.
De romans vormen zonder twijfel een interessant literair drieluik, waarin gefilosofeerd wordt over seks, erotiek en liefde en dat eveneens een beeld schetst van een generatie (de zogenaamde Y-generatie) waarvan de zoekende, met depressie flirtende Hanna een product is. De roman van Ouariachi steekt daarbij zowel vormelijk, talig als inhoudelijk een stuk boven de twee andere uit. En het erotisch gehalte? Het is veelbetekenend dat de sekspassages weinig tot niet erotiserend zijn. Ze laten weinig aan de verbeelding over, zijn rauw en missen warmte en tederheid, wat uiteraard de seksuele beleving van het personage Hanna typeert en allicht ook een sneer is naar de Vijftig tinten-reeks. Nochtans zijn de auteurs zich heel bewust van de werking en spanningsopbouw van erotische verhalen. Hanna toont zich in het eerste boek een meester in het genre wanneer ze haar verhalen met de cliffhangertechniek en pittige details naar een hoogtepunt brengt en zo haar toehoorders laat smachten. ‘Dit is hoe ik het wil. Niet hoeven leuren met mijn zielige verhaaltje, maar dat ze aan mijn lippen hangen, de mensen. Dat ze smeken: vertel verder alsjeblieft.’ Wat Hanna hier doet, doen de drie auteurs met Hanna’s verhaal (bewust) niet. Dat staat ook met zoveel woorden in boek drie. Hanna’s verhaal werkt niet toe naar een hoogtepunt. ‘Het dieptepunt. Dat is waarin mijn verhaal is veranderd, of waartoe het heeft geleid.’ De erotiek moeten we op minder voor de hand liggende plaatsen zoeken. Bij Pefko zit er erotiek in de passages over eten en koken, bij Heerma van Voss in een subtiele aanraking van twee lichamen, die niet tot de daad hoeft te leiden. In het laatste boek omschrijft Hanna ‘het summum van de sensualiteit’ als ‘samen met iemand Last Tango in Paris te kijken, en niet de kleren van elkaars lijf te scheuren. Geen vragen meer. Dat is het intiemste wat ik nog kan voortbrengen: in iemands bijzijn zwijgen.’ Je kunt het preutsheid noemen, maar de vraag is of het allemaal werkelijk zo buitensporig en in-your-face hoeft (zoals ook in Vijftig tinten grijs). Door hun subtiliteit onttrekken erotiek, liefde en seks zich hier aan de oppervlakkigheid en betekenisloosheid waarin ze dreigen te verzinken in de huidige maatschappij, waarin porno, seksuele escapades en snelle bevrediging de norm zijn. Of het daarmee nu echt een erotische trilogie is? Ik meen van niet, want het erotische gehalte is niet dominanter aanwezig dan in een doorsneeroman. Wel is het een boeiende literaire trilogie die thematisch reflecteert over erotische literatuur en de plaats van erotiek, seks en liefde in de hedendaagse maatschappij.
[Mieke Opstaele]