Matrix
Lauren Groff
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
De Bezige Bij, 2019 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : GROF |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
De Bezige Bij, 2019 |
VOLWASSENEN : ROMANS : GROF |
Jamal Ouariachi
i /un/15 j
Alligators. De geur van 'slijmzwammen'. Gebouwen vol schimmel, in 'saliegroen en steenrood'. 'Zielzuigende warmte', zinkgaten, tornado's. Oververhit water dat een broedplaats wordt 'voor zweepdiertjes die via de neus het lichaam binnendringen en de hersenen aantasten, oneindig veel piepkleine knabbelende eencelligen'.
Welkom in het Florida van de Amerikaanse auteur Lauren Groff. Hier vind je nergens de vrolijke pretparkdrukte van Disney World of Cape Canaveral. Hier geen toeristische tripjes naar de Keys om, in navolging van Hemingway, je key lime pie weg te spoelen met een mojito.
Nee, bij Groff is Florida een duistere staat, waarvan de bewoners constant bedreigd worden door de omliggende natuur. In zo'n omgeving wordt ook de mens zelf een bedreiging, en zo wemelen de elf verhalen in de bundel Florida van de relationele stormen, dreigende of daadwerkelijke verkrachtingen, armoede, honger en raciale problemen, zorgen over klimaatverandering.
Het wonder is dat de verteltoon steevast monter is, soms buitengewoon humoristisch, vaak lyrisch in woordkeuze en oog voor detail. Schitterend is het relaas van een vrouw die ondanks de dreiging van een tornado haar huis weigert te verlaten en met suïcidale bravoure de storm ondergaat, terwijl ze de dure wijnen van haar ex-man opdrinkt. Kort nadat haar man haar had verlaten voor een veel jongere minnares, begaf zijn hart het. 'Hij had nooit kinderen gewild tot hij er uiteindelijk een lag te neuken. Ik was blij dat zij degene was die klem kwam te liggen onder zijn klamme, verkillende lichaam, degene die zijn naam riep en geen antwoord meer kreeg.'
Wraakzucht, verbittering en verdriet waaien hier door elkaar heen, zoals buiten de storm woedt, steeds heviger. Als de ramen kapot gespat zijn, dringt de storm binnen: 'Het huis zwoegde om me heen en de wind volgde, gooide klokken en stoelen omver, doorbladerde de bladmuziek op de piano voordat hij die meegriste en wegvoerde.'
De vrouw krijgt visioenen: haar ex-man komt haar opzoeken, een vroeggestorven studievriendje, haar vader. De storm vernietigt bijna alles, maar: 'Geleidelijk ging de wind liggen. Snikte. Stopte.'
Dat woord 'snikte' is zo mooi, zo precies: zoals iemand na afloop van een huilbui nog af en toe een snikje laat horen. De vrouw heeft de storm
overleefd, misschien wel tegen haar zin.
Moed der wanhoop
Hoezeer de verhalen in deze bundel ook van elkaar verschillen in vorm en perspectief, ze eindigen nooit met de dood. Het alternatief is niet per se hoop, dat is een te zoetsappig concept voor de genadeloze wereld van Groff, maar misschien gaat het om doorzettingsvermogen, desnoods met de moed der wanhoop. Want wie niet doodgaat, moet wel voortleven en dat is uiteindelijk de opdracht van alle personages in Florida. De jongen die eenzaam opgroeit in een huis vol slangen; de twee zusjes die op een eiland worden achtergelaten door hun verwaarlozende moeder; de jonge studente die aan lager wal raakt en in een daklozenkamp in de Floridiaanse wildernis belandt.
Of neem de neurotische moeder, tevens schrijfster, die in vier van de elf verhalen opduikt, waaronder het magistrale, ouverture-achtige openingsverhaal 'Geesten en lege hulzen', en in het slot- verhaal, 'Yport'. Naar dat Normandische plaatsje reist zij af met haar twee jonge zoons om de zomerhitte van Florida te ontvluchten. Ze probeert er te schrijven over Guy de Maupassant, voor wie zij tijdens haar studie een fascinatie opvatte, maar die zij inmiddels vooral 'moreel weerzinwekkend' vindt. De moeder vervalt in ledigheid, gepieker, overmatige wijnconsumptie. Er ligt 'een steen op haar hart', en pas heel geleidelijk gedurende dit bedwelmende, meanderende verhaal wordt duidelijk wat er met haar aan de hand is. Groff doet dat heel subtiel, stapje voor stapje stapelt ze motief op motief. En als die steen eenmaal is blootgelegd, moet de moeder concluderen: 'Van alle plaatsen die er op de wereld zijn, hoort ze in Florida. Wat ontmoedigend om dat over haarzelf te leren.'
Ontmoedigend, maar de lezer weet dat deze vrouw, die zich tegenover haar zoontjes 'de stoer-ste moeder van de wereld' noemt, ook terug in Florida niet zal opgeven, ondanks haar zorgen over de toekomst. Doorgaan, blijven bewegen.
Daarmee grijpen de thematiek van de verhalen in Florida en de stijl waarin ze zijn opgeschreven, in elkaar, want ook op zinsniveau tref je voortdurend beweging aan in dit wervelende proza. Proza van zo'n grote schoonheid, dat uw recensent bij vlagen bevangen werd door het Stendhal-syndroom: ademnood, hartkloppingen.
Zo verpletterend kan literatuur soms zijn.
De Bezige Bij, 272 p., 23,99 euro. Vertaald door Maaike Bijnsdorp en Lucie Schaap.
Kathy Mathys
i /un/14 j
Op wie er als buitenstaander komt wonen, maakt Florida dezelfde ontregelende indruk als Wonderland op Alice. Met zijn moerassen en Spaans mos, zijn poema's en alligators is het een bizarre plek voor nieuwkomers. En dan hebben we het nog niet gehad over de orkanen die, zoals Lauren Groff het omschrijft, als een 'reuzendweil' de straten leegschrapen. Groff woont al een hele tijd in Florida, maar ze heeft de blik van een outsider. Met de verhalenbundel Florida brengt ze de sunshine state een rijk en duister eerbetoon.
Over Alice gesproken: in 'De middernachtzone' leest een moeder voor uit het boek van Lewis Carroll. Ongeschikt is het voor haar tekenfilmkinderen, te victoriaans en met te veel taalgrappen. Dit is een van de vier verhalen over een moeder met twee zonen. Zij komt niet uit Florida en verbaast zich over het gemak waarmee haar kinderen omgaan met de slangen die overal op de loer liggen. Ze is liefdevol maar niet moederlijk, flanst beroerde Halloweenoutfits in elkaar. Haar man springt bij: 'Het is doodvermoeiend om met een schuldenlast te leven die elke dag groter wordt, maar die je niet van plan bent ooit in te lossen.'
In het eerste van deze vier ik-verhalen, 'Geesten en lege hulzen', straalt de maan over de straten waar de vrouw haar woede wegwandelt. De maan is een onverschillige speler, geeft geen zier om de mens. De natuur blijkt ook elders een brute en grillige kracht, maar net zo goed een bron van zorgen: de vrouw piekert over de opwarming van de aarde. In 'Bloemenjagers' leest ze de geschriften van de achttiende-eeuwse William Bartram, die Florida's fauna en flora catalogeerde. Dit soort historische uitstapjes neemt de schrijfster vaker. Haar verhalen strekken zich zowel horizontaal uit - tal van plekken, tal van sociale lagen - als verticaal, naar het verleden. De geest van het oude Florida is aanwezig in de huizen met hoge veranda's en ventilatoren, het nieuwe toont zich in tuinen met zinkgaten.
Zenuwslopend
Het gaat hier niet enkel over de 'zielzuigende warmte' van Florida, over het natuurgeweld, maar ook over mensen die dromen en hopen, die zichzelf klem zetten door op vakantie te gaan op onmogelijke plekken. Eenlingen zijn het, boekenlezers, meestal vrouwen. In 'Boven en onder' zoekt een vrouw, assistente aan de universiteit, de rafelranden van de maatschappij op. Over het landelijke Florida waar ze vanuit haar auto tracht te overleven, klinkt het: 'Hier was “Derrida” alleen maar Frans voor achterwerk.' Humor is wel vaker een anker in deze nachtmerrieachtige verhalen.
Toen ik Lauren Groff enkele jaren geleden interviewde, verklaarde ze zich schatplichtig aan Alice Munro. Net als de Canadese laat Groff kantelmomenten zien. Soms zijn die dramatisch, soms zo stil dat hun betekenis slechts langzaam indaalt. Florida is duidelijk een bundel waarin de schrijfster op technisch vlak van alles wilde uitproberen. In verhalen als 'De middernachtzone' en 'Uit het oog' gaat de tijd heel traag, volgen we van minuut tot minuut het tergende lot van de spelers. Maar zelfs daar is er ruimte voor flashbacks, wat deze verhalen een grote lenigheid geeft.
Andere verhalen, zoals het historische 'Op de denkbeeldige hoeken van het wereldrond', beslaan haast een heel leven. In 'Hond wordt wolf', een van de meest zenuwslopende, experimenteert Groff met de volgorde van de gebeurtenissen. Je voelt als lezer dezelfde desoriëntatie als de achtergelaten kinderen uit het verhaal. Een enkele keer doen Groffs vertelacrobatieën te gekunsteld aan, zoals in 'Lieve God, voor de god van de liefde'. Gelukkig valt er vooral te genieten, van het ritme van Groffs zinnen, van haar schitterende beelden. Wolken zijn 'doortrokken met kloppende blauwe aderen', vogels worden tijdens een brand 'gefakkeld'. Eerder liet de schrijfster haar psychologische raffinement zien in de roman Furie en fortuin. Net als in dat boek vertelt ze met enige afstand en met een onthutsende precisie. Haar personages zijn slimme denkers die niet altijd even populair zijn. 'Ze zou ook wel een tijdje geen contact met zichzelf willen', schrijft Groff over een vrouw van wie de beste vriendin om een adempauze heeft gevraagd. Af en toe moest ook ik een adempauze nemen om te bekomen van de verhalen in dit boek vol gruwelijke schoonheid. Groff laat eens te meer zien dat ze een belangwekkende stem is in de hedendaagse Amerikaanse literatuur.
Vertaald door Maaike Bijnsdorp en Lucie Schaap, De Bezige Bij, 272 blz., 23,99 € (e-boek 12,99 €). Oorspronkelijke titel: 'Florida'.
(M.V)
i /un/12 j
In Florida neemt Lauren Groff, bekend van de roman Furie en fortuin , ons elf verhalen lang op het ritme van haar bezwerende zinnen mee doorheen haar duistere literaire verbeelding. Het merendeel van de verhalen speelt in de Sunshine State, waar mensen altijd op het randje leven, beschaving en wildernis elkaar raken, slangen en alligators een eeuwig gevaar zijn en mensen vechten tegen de maatschappelijke eisen. Soms gaan ze dan lopen, om te vroeg naar huis terug te keren en iets op de laptop van hun man aan te treffen dat niet voor hun ogen bestemd is. Andere keren liggen ze met een hersenschudding in een oude jagershut en voelen ze zich opgaan in de natuur, tussen de wasberen en de gordeldieren en de kuikens van de roodschouderbuizerd die alleen in hun nest liggen te ademen. Verstikkend klam wordt het soms in Florida , en toch zou je er nooit meer weg willen.
****
De Bezige Bij (oorspronkelijke titel: Florida), 271 blz, € 23,99.
Naar gegevens van drs. Madelon de Swart
Deze elf verhalen, variërend in lengte van 10 tot 60 pagina’s, hebben allemaal een link met de Amerikaanse staat Florida. In het eerste en het laatste verhaal is dezelfde getrouwde vrouw, die twee zoontjes heeft, in Florida niet tevreden met haar leven. Ze maakt ‘s avonds vaak lange wandelingen in plaats van haar irritaties aan te pakken. In het lange slotverhaal is ze in de maand augustus met haar zoontjes in het Franse dorp Yport om onderzoek te doen voor een boek over de schrijver Guy de Maupassant, maar ook om weg te zijn. Ze merkt daar dat ze niet aan zichzelf kan ontsnappen en van Florida houdt. In ‘Uit het oog’ krijgt een vrouw die alleen thuis is in een zware storm bezoek van geesten uit het verleden en in ‘Boven en onder’ belandt een studente die op zoek is naar zichzelf in het daklozencircuit. De Amerikaanse auteur (1978), die eerder twee romans en een verhalenbundel publiceerde en wordt gezien als een belangrijke jongere auteur, kreeg in 2018 een Guggenheim Fellowship voor fictie. Ook deze tweede verhalenbundel is erg de moeite waard. De uitstekende, vaak verrassende verhalen zetten de lezer aan het denken over het leven, maar geven ook hoop.
Jann Ruyters
2/ei/25 m
Zelf dacht ik bij Florida aan de 'sunshine state', aan speedboats in Miami Vice, aan rijke pensionado's die overwinteren, maar dat zonnige imago begint te kantelen, dankzij Netflixserie 'Bloodline' en nu ook dankzij de prachtige verhalenbundel 'Florida' van de Amerikaanse auteur Lauren Groff. Twee jaar terug had ze grootsucces met haar huwelijksroman 'Furie en fortuin' die door president Obama werd uitverkoren tot het boek van 2015. De recensies waren hier overigens niet zo unaniem lovend, zo klaagde Julie Phillips in deze krant over Groffs bombastische stijl die te weinig maat zou houden.
In Groffs nieuwe boek 'Florida' is die stijl nog steeds bloemrijk, maar ook precies en spannend. In deze zinderende verhalenbundel kruipen we in de meeste van deze (totaal elf) verhalen in de huid van een nerveuze vrouw, voor even of voor altijd verlaten door haar man, overgeleverd aan de natuur in vochtig, drukkend Florida. Geen vriendelijke natuur maar wel een fascinerende, zeker in de taal van Groff die hitte, storm en orkanen, moerassen, bossen, en slangen intens tot leven brengt.
De bundel opent met 'Geesten en lege hulzen'. "Ergens onderweg ben ik veranderd in een vrouw die schreeuwt" meldt de verteller in de eerste zin en omdat ze geen vrouw wil zijn die schreeuwt jogt ze 's avonds door haar buurt, een gegentrificeerde, witte wijk ergens in het noorden van Florida, die in het donker een duisterder gedaante aanneemt: 'wilde katten schieten voor haar langs, paradijsvogels duiken uit de schaduw op, geuren als eikenzaagsel, slijmzwam en kamfer, worden uitgewasemd in de lucht.' De vrouw begluurt de buren in hun 'huiselijke aquaria', registreert de dikke jongen op de loopband met zijn 'golvende buik', de mompelende dakloze vrouw die blikjes verzamelt, de man die onder de lamp voor de kroeg schunnigheden sist. Zelf is ze - op de vlucht voor het sluimerende conflict thuis - even goed zo'n uit de schaduw weg schietend nachtdier dat een rennend jong stel verschrikt op de vlucht doet slaan als ze hardop lacht om iets wat ze zeggen.
"Als je in Florida buiten loopt is er altijd wel een slang die je in de gaten houdt", schrijft de verteller in 'Slangenverhalen'. Die slangen onder het gras proef je in ieder verhaal in deze bundel. Er is het verhaal van Jude die in eenzaamheid opgroeit; van twee meisjes, zusjes, die door hun verzorgers zijn achtergelaten op een eiland; van Helena die de zorg voor haar oude moeder ontvlucht met een seksvakantie in Salvador, Brazilië en daar in een orkaan belandt; dat van de naamloze universiteitsdocente die gaat wonen in haar auto tot die wordt opengebroken, waarna ze zich in laat sluiten in bibliotheken, terwijl haar verwarring groeit en we pas aan het slot begrijpen wat er met haar aan de hand is.
Met ingehouden adem lees je 'Middernachtzone' waarin tijdens een vakantie in een 'oud jagerskamp, dat er nu bij lag als een scheepswrak te midden van dertig kilometer struikgewas' de moeder bij het verwisselen van een peertje een gat in haar hoofd valt en ze bloedend met haar twee zoontjes wacht op hulp. Geen bereik, in het omringende bos dwaalt een poema, weet ze. Elektriciteit komt van een benzinegenerator. Ze vraagt haar jongens haar wakker te houden met verhalen maar als ze tegen haar aan in slaap zijn gevallen nemen donkere droombeelden het over. "Alles stond of viel met mijn vermogen om stil te blijven liggen, maar mijn huid was gevoerd met jeuk. Iets vreselijks in mij, iets heel duisters, wilde mijn eigen hoofd tegen het hoofdeind slaan. Ik stelde het me steeds opnieuw voor, de harde achterwaartse klap en dan de golf van rust die over me neer zou dalen."
Meeslepend vervlecht Groff woede, angst en onzekerheid van vertellers en hoofdpersonen met de stormen buiten, een onrustige aarde die hevig te keer gaat, ondergang dreigt. Gek genoeg wil je er toch heen, naar Florida, na deze bundel - zij het eerder om de maan dan om de zon. Die maan lacht, zo verwijst de verteller naar Sylvia Plath in het eerste verhaal, maar niet om ons, 'wij eenzame mensen die veel te klein zijn, onze levens veel te vluchtig om door haar te worden opgemerkt'.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.