De hoogstapelaar : roman
Wessel te Gussinklo
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Koppernik, © 2022 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : TEGU |
Peter Jacobs
ru/eb/19 f
'Officieel' debuteerde Wessel te Gussinklo in 1986 met de roman De verboden tuin, maar sinds kort ligt zijn echte eersteling, afgewerkt in 1963, in de winkel. Te Gussinklo schreef De expeditie op zijn 22ste, in amper drie maanden tijd. Hij vergelijkt het schrijfproces graag met een vulkaanuitbarsting en achtte het boek 'voortreffelijk'. 'Helemaal per ongeluk begin ik een verhaaltje te schrijven. Plotseling, zomaar, schoot het uit mij voort. Mijn schrijverschap ontwaakte toen. Ik wist opeens: verdomd, dit is het, dit wil ik met mijn leven', zei hij daarover een jaar geleden in De Groene Amsterdammer. Maar hij vond geen uitgever...
Bijna zestig jaar later is Te Gussinklo een veelvuldig gelauwerd schrijver met een select publiek dat blijft groeien. Een uitgever heeft hij ondertussen dus wel gevonden, Koppernik, en die brengt als een geschenk voor zijn 80ste verjaardag het boek van 1963 alsnog uit. Het lijkt te mooi om waar te zijn, maar de Volkskrant meldde dat Te Gussinklo's vrouw het manuscript een goed jaar geleden uit een vuilniszak viste en vaststelde dat er weinig werk aan was om het persklaar te krijgen. De schrijver zelf was aangenaam verrast door de kwaliteit.
Zonder al te veel details prijs te geven, kunnen we vertellen dat de roman focust op Ronald en Mirjam. Ronald is een obsessieve controlefreak die streeft naar de perfecte romantische liefde. Gevoelens krijgen bij hem hoofdletters; ze zijn heftig. Zijn geliefde Mirjam blijkt niet te willen meegaan in zijn ideaal van symbiose; ze gaat vreemd, ze baart hem geen zoon en dat maakt hem wrokkig en verbaal en fysiek agressief. Er hangt een vreemde dreiging over alles. Als Mirjam op hun trip naar de bergen in Zwitserland verongelukt, worden we opgescheept met de vraag: was het moord? Als het van Ronald afhangt, moeten we geloven dat hij haar heeft laten neerstorten.
Ambitie
Zo samengevat klinkt hij redelijk rechttoe rechtaan, deze roman, maar zo werkt een Te Gussinklo natuurlijk niet, toen al niet en nu nog steeds niet. Van de lezer wordt een inspanning verwacht om in te stappen in dit bizarre suggestieve verhaal met veel korte zinnen en dialogen met cryptische hiaten. De koortsachtigheid waarmee de jonge Te Gussinklo zijn debuut schreef, straalt alvast af op de stijl.
De expeditie is geen jeugdzonde; het boek heeft ambitie. Het is ook meer dan een curiosum, vooral nu de schrijver het van een flink 'nawoord' heeft voorzien, waarin hij de brug slaat van 1963 naar zijn eerste gepubliceerde boek, meer dan twintig jaar later. In dat soms hilarisch, soms wat warrig, soms herhalend relaas dat ironisch de titel Het meesterwerk kreeg, schetst hij in een parlandostijl met veel passages tussen haakjes zijn zoektocht naar een uitgever, en naar zijn tweede adem als schrijver. Hij 'legt' zijn boek 'uit'.
Hij was in 1963 een outsider; tot dan had de student niets met literatuur, zelfs niet als lezer, wel met psychologie en filosofie, maar toen zijn boek klaar was, begon hij andermans werk te lezen en probeerde hij in de literaire wereld te netwerken om De expeditie te laten publiceren. Dat lukte niet. De gevestigde uitgevers vonden het maar niets. Zelf was hij nu eens rotsvast overtuigd dat het een meesterwerk was, en dan weer vond hij het een totale mislukking. Soms twijfelde hij fundamenteel aan alles.
Wild
Of Te Gussinklo met dit boek meer lezers zal bereiken, is twijfelachtig. Ondanks de vele bekroningen, zeker de jongste jaren, zal hij geen bestsellerauteur worden en blijft hij een geval apart, een schrijver voor fijnproevers.
De expeditie, dat 'romannetje' dat trouwens ook in Te Gussinklo's jongste werk, Op weg naar De Hartz, als boek in het boek, een rol speelt en zelfs in andere romans opduikt, mag er zijn, maar een meesterwerk is het niet, dat weet de schrijver inmiddels zelf ook. Daarvoor is het te wild, te onstuimig.
Met zijn vierdelige cyclus rond Ewout Meyster heeft hij zijn naam gevestigd; misschien komt er nog een vijfde deel. Door de publicatie van zijn debuut neemt de auteur alvast het risico weg dat het ooit postuum, en zonder zijn goede zorgen, verschijnt. Te Gussinklo schrijft met het nawoord meteen ook een deel van zijn autobiografie. Hij heeft de regie in handen.
Koppernik, 336 blz., 23,50 €.
Casper Luckerhof
em/ec/31 d
In literair opzicht zijn het gouden jaren voor Wessel te Gussinklo. Vorige maand won de 80-jarige schrijver de Boekenbon Literatuurprijs, een van de grote literaire prijzen in Nederland, voor Op weg naar De Hartz. De jury sprak over 'tijdloos proza' en een 'roes waar je maar moeilijk van los kunt komen'. Twee jaar eerder won hij dezelfde prijs voor zijn roman De hoogstapelaar. Te Gussinklo bevindt zich daarmee in een select gezelschap van auteurs die de prijs twee keer wonnen: A.F.Th. van der Heijden, Jeroen Brouwers en Arnon Grunberg.
In januari van het nieuwe jaar brengt uitgeverij Koppernik Te Gussinklo's eerste roman uit: De expeditie. Hij schreef het manuscript als 22-jarige in een 'plotselinge, haast vulkanische uitbarsting' van drie maanden tijd. Uitgevers wilden er niet aan. Het ontbrak de jonge Te Gussinklo aan de juiste contacten in het literaire circuit. Voor wie Op weg naar De Hartz heeft gelezen: dit verhaal doet erg denken aan de roman die hoofdpersoon Ewout Meyster in het boek in een tijdsbestek van drie weken schrijft.
Te Gussinklo's vrouw, Odilia van der Heijden, vond het handgeschreven manuscript een jaar geleden terug in een vuilniszak, zo vertelde ze in de podcast Boze geesten van Michiel Lieuwma. Daarna begon het reconstrueren. De expeditie bleek zonder al te veel aanpassingen uitgeefbaar. Het is niet het 'topboek' dat Te Gussinklo destijds dacht dat het was, zo bekent de auteur in de podcast - hij meende dat hij een meesterwerk had geschreven - 'maar het is wel bijzonder, wild, en niet passend in de tijdgeest' van toen.
De schrijver, die ernstig ziek is, werkte de afgelopen maanden aan een omvangrijk nawoord van 170 bladzijden bij De expeditie. Daarin reflecteert hij op de ambitieuze jongeling die hij was en die na het schrijven van het onuitgegeven boek strandde. De inspiratie was opgedroogd. Te Gussinklo bezweek onder de torenhoge eisen die hij aan zichzelf stelde. Totdat hij ruim tien jaar later, op zijn 33ste - the year of crucifixion in zijn eigen woorden - begon aan het prijswinnende De verboden tuin, het eerste deel van de Ewout Meyster-cyclus.
De eerste zinnen van het nawoord van De expeditie luiden: 'Ik zal u een ander verhaal vertellen. Een verhaal over mijn teloorgang, mijn wegdwalen naar moerassen en ravijnen om ten slotte aan te landen in een dorre, onvruchtbare woestijn.' Die zinnen alleen al zijn genoeg om uit te kijken naar dit boek. Wessel te Gussinklo is een van de beste schrijvers van Nederland.
Koppernik. €23,50.
(jme)
rt/aa/01 m
De nieuwste worp van Wessel te Gussinklo, na de uitvoerig bejubelde romans ‘De hoogstapelaar’ en ‘Op weg naar De Hartz’ waarmee hij in 2019 én in 2021 de Bookspot Literatuurprijs won, is tegelijk ook ’s mans oudste boek, een roman uit zijn jeugd die bijna 60 jaar lang onuitgegeven is gebleven. ‘De expeditie’ verhaalt over een van elkaar vervreemd koppel dat op een avontuurlijke reis vertrekt. Maar dat is maar het eerste deel van het boek. In het erna opgenomen autobiografische verslag ‘Het meester-werk’ beschrijft Te Gussinklo zijn pad naar het schrijverschap en zijn worsteling om een geschikte uitgeverij te vinden. Dat de man uiteindelijk toch succesvol is geworden (en dus zijn gelijk heeft gehaald), blijft onvermijdelijk onderhuids de toon bepalen in zijn verslag. Achteraf bekeken is het onbegrijpelijk dat hij zijn schrijfsels destijds niet aan de straatstenen verkocht kreeg, want ook in dit werk etaleert Te Gussinklo zijn rijke stijl, zijn jaloersmakend scherp psychologisch inzicht, zijn kraakheldere beschrijvingen en precieze woordkeuzes. ‘De expeditie’ en ‘Het meesterwerk’ geven een inkijk in de bijzondere geest van een literair monument. Bevreemdend en bijna buitenaards uniek, dat is Te Gussinklo (de man én diens werk) ten voeten uit.
R. Fritz
In dwingend proza geschreven nooit eerder gepubliceerde eerste roman van deze gelauwerde auteur (1941), die hij in 1963 op 22-jarige leeftijd in slechts drie maanden schreef. Destijds was geen enkele uitgever geïnteresseerd. Mogelijk was de auteur zijn tijd te ver vooruit. Necrofiele fantasieën waren pas jaren later voor het eerst te lezen in 'Nader tot U' van Gerard Reve en seksscènes waren nog geen gemeengoed blijkens de reacties op 'Kort Amerikaans' van Jan Wolkers, dat in 1962 verscheen. Hoofdpersoon Ronald koestert wraakgevoelens jegens zijn vriendin Mirjam vanwege vreemdgaan en een abortus, en hij schoffeert haar voortdurend. Tijdens een gezamenlijke klimpartij in de bergen maakt Mirjam een fatale val. Vervolgens probeert Ronald iedereen, inclusief zichzelf, ervan te overtuigen dat hij schuldig is aan haar dood. Centraal in dit verhaal staat niet deze dood, maar de zingeving daarvan door de hoofdpersoon, die zijn greep op de realiteit gaandeweg verliest. Het verhaal wordt gevolgd door een filosofisch getint autobiografisch verslag van de auteur over zijn drijfveren en worstelingen.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.