Kikkers

De Chinese schrijver Mo Yan ontving in 2012 de Nobelprijs voor literatuur. Niet lang daarna kwam de Nederlandse vertaling uit van zijn recente werk . De roman bestaat uit vijf delen, die ingeleid en aaneengeregen zijn door de brieven van Kikkervisje aan de oude Japanner Yoshihito Sugitani (tussen maart 2002 en juni 2009). De eerste vier delen vertellen het verhaal van Hart Wan, de temperamentvolle gynaecologe uit de noordoosthoek van Gaomi, gelegen bij de stad Qingdao, in de Chinese provincie Shandong; het vijfde deel bestaat uit een toneelstuk in negen bedrijven dat dezelfde feiten in een ander daglicht stelt.De centrale figuur, Hart Wan, werd als kind gevangengenomen tijdens de Japanse bezetting in de jaren dertig, groeide uit tot een getalenteerde vroedvrouw in de jaren vijftig en zestig, werd vervolgens een verbeten voorvechtster van de éénkindpolitiek in de jaren zeventig en tachtig, en werkte ten slotte mee aan illegale praktijken van draagmoederschap in de vroege eenentwintigste eeuw. Haar neef, Kikkervisje of Drafje genaamd, doet het levensverhaal van zijn excentrieke tante met een grote sympathie, die toch haar hardvochtigheid niet verdoezelt.Zoals alle kinderen in zijn dorp wordt Drafje in haar handen geboren. Hij groeit op in de extreme armoede van de Grote Sprong Voorwaarts (eind jaren vijftig), trouwt en krijgt een dochter (met de hulp van tante), waarna hij zijn vrouw onder grote druk plaatst om haar tweede zwangerschap te onderbreken (ook een eis van tante). De ingreep, verzorgd door tante en haar trouwe assistente Leeuwtje, mislukt en leidt tot de dood van Drafjes echtgenote. Even later trouwt hij, op tantes aandringen, met Leeuwtje, die zelf hunkert naar een kind, maar er nooit een zal baren. Door middel van illegale praktijken kan ze zich ten slotte vele jaren na haar menopauze een kind aanschaffen. De gespeelde zwangerschap van Leeuwtje en de geboorte van haar zoon worden ook weer georkestreerd door niemand minder dan tante.Op een luchtige toon en in een grappige stijl komen de drama’s aan bod waarmee China de laatste eeuw te kampen heeft gehad, meer bepaald rond het ouderschap en de geboorte van kinderen. Door het laagje literaire fictie heen, met aandoenlijke en vertederende personages, schemert een heldere voorstelling van de Chinese maatschappij en een vlijmscherpe kritiek op haar wantoestanden, waaronder de onmenselijk pijnlijke verplichte abortussen van de éénkindpolitiek en de morele verloedering van het huidige hyperkapitalisme. De diepe kinderwens, schuld en boete, menselijk leed, politieke dwang en algemene immoraliteit worden zo aangenaam en vlot gebracht dat je als lezer zowel wil lachen als wenen. Er is duidelijk een stevige portie maatschappijkritiek aanwezig in Mo Yans werk, maar zijn oeuvre kan er geenszins toe herleid worden. is een aanrader voor wie de Chinese Nobelprijswinnaar wil leren kennen, in een schitterende vertaling die de auteur alle eer aandoet. [Carine Defoort]