Het gras van de nacht

In de romans van Patrick Modiano wordt het hedendaagse Parijs als een palimpsest ontcijferd en zorgt het samenspel van vergeten en herinneren voor een spookachtige sfeer. Bij Modiano is de tijd gestold tot een veelgelaagde ruimte. Daarom speelt de topografie van cafés, straten, pleinen en metrostations zo’n belangrijke rol in zijn romans: al die plekken zijn verdichte, compacte herinneringslagen.
Over de verteller in Het gras van de nacht komen we niet zo heel veel te weten, eigenlijk alleen dat hij later schrijver is geworden en Jean heet. Aan de hand van de notities in zijn zwarte schriftje mijmert Jean over de tijd toen hij twintig was, in 1965, en een jonge vrouw had leren kennen die zich Dannie noemde. Ze verbleef in het Unic Hôtel in Montparnasse, waar Jean allerlei louche figuren ontmoet. Minstens een van hen — ene Georges B. — wordt door Dannie gevaarlijk genoemd. Op een bepaald moment wordt Jean zelfs door Langlais, een politie-inspecteur, ondervraagd over zijn kennissen in het Unic Hôtel. Zelf houdt Jean zich afzijdig en trekt met Dannie op. Aghamouri, een Marokkaan uit het Unic Hôtel, waarschuwt hem: ze is betrokken bij ‘een smerig zaakje’. Korte tijd nadien verdwijnt ze spoorloos. Twintig jaar later loopt Jean toevallig de intussen gepensioneerde inspecteur Langlais tegen het lijf, die hem een politiedossier over het Unic Hôtel meegeeft: Dannie heet eigenlijk anders, ze heeft in een appartement al dan niet in opdracht twee schoten gelost, er is een dode gevallen, het incident werd niet verder onderzocht.
Terloops geeft Modiano een vingerwijzing over de historische context van Het gras van de nacht: een tijdje nadat Dannie uit zijn leven is verdwenen, hoort Jean dat er in Saint-Germain een misdaad is gepleegd. ‘Ze hadden een Marokkaanse politicus gedwongen in een auto te stappen — zogenaamd een politiewagen, maar het ging in feite om een ontvoering die op een moord was uitgelopen.’ Die politicus was Ben Barka, die in oktober 1965 werd ontvoerd in opdracht van koning Hassan II, vermoedelijk met de hulp van de CIA en de Franse geheime dienst, en doodgemarteld in de villa van een zekere Georges Boucheseiche — de Georges B. in de roman.
In zijn autobiografie Un pedigree (2005) vertelt Modiano dat hij enkele figuren die later in de affaire Ben Barka werden genoemd persoonlijk heeft gekend. Un pedigree houdt op in 1967, als Modiano te horen krijgt dat zijn eerste roman zal worden gepubliceerd: meteen komt een eind aan zijn ellendige jeugdjaren. In de autofictie die Het gras van de nacht is, herinnert ook Jean zich aan een tijd waarin hij zich niet zeker voelde van zijn identiteit.
Het gras van de nacht is een goede Modiano: zoals vanouds elliptisch, laconiek, haast zwijgend verteld, zorgvuldig geconstrueerd, onnadrukkelijk samengehouden door terugkerende motieven. De nieuwe roman is vooral ook doordesemd van literatuur. Al die verwijzingen maken de palimpsest die Parijs bij Modiano is nog veel gelaagder, en van Het gras van de nacht maken ze een schimmenspel.
 
(Dit is een abstract van een artikel van Eddy Bettens. De volledige tekst is verschenen in De Leeswolf 5, 2013.)
[Eddy Bettens]