Dit is van mij

'Kiezen is in eerste instantie verliezen. Dat is bij de keuze van een frisdrank zo, dat is in de liefde zo'

Dit is van mij is de vijfde roman van Saskia de Coster. Daarin zwoegt de jonge Jakob Gilles, dertiger en blut, zoals hij zichzelf ziet, met zijn liefde voor Jade Weinberger, een kunstfotografe. Die werkt aan een groot project, waardoor hun relatie onder druk komt te staan.

Jade heeft een moeder en een tante die haar opgevoed hebben, maar af en toe duikt nog een overleden tante op. Een pianiste, die Jakobs gedachten onderhoudt over het leven, de liefde en de keuzes die soms gemaakt moeten worden, en hoe we die vaak niet kunnen of durven te maken.

En er is ook Will, die eigenlijk Andreas heet maar alleen reageert wanneer hij wordt aangesproken met de naam van zijn held, Will Smith. Will is een Roemeens pleegkind dat Jade in een vlaag van burgerzin een paar weken vakantie wil aanbieden, maar waar ze nu geen tijd voor heeft. Dus dumpt zij het kind bij Jakob.

Saskia de Coster: 'Ik wilde schrijven over de grenzen waarop mensen stoten wanneer een relatie complex wordt. Wat je wint en wat je opgeeft, hoe die twee in balans kunnen of moeten worden gehouden en hoe ingewikkeld dat soms is. Aan de ene kant is Jakob een heel volgzaam persoon en wil hij het Jade niet moeilijk maken. Aan de andere kant heeft hij ook zijn obsessieve kantjes. Langzaam begint Jakob te beseffen dat hij zich misschien te veel op Jade heeft gericht. Maar daardoor kan hij ook niet zomaar opstappen. Eigenlijk wil hij dat niet, want hij heeft veel in die relatie geïnvesteerd. Maar tegelijk beseft hij ook dat Jade en hij een verhaal is dat langzaam doodbloedt. Eigenlijk gaat dit boek over de angst om keuzes te maken.'

Ondervindt u dat zelf ook?

'Ik zie toch dat veel mensen van mijn generatie, de dertigers dus, met die angst worstelen. Juist omdat er zoveel keuzemogelijkheden zijn. Enerzijds lijkt het erop dat iedereen altijd heel gedecideerd moet zijn. Je mag niet twijfelen of van mening veranderen of zelfs toegeven dat je foute keuzes hebt gemaakt. Anderzijds zie ik heel veel twijfel, onrust en onzekerheid. Dat spanningsveld is boeiend om over te schrijven. Jade heeft een duidelijk doel waar ze volledig voor wil gaan, en dus moet Jakob zich aanpassen. In het begin wil hij dat graag doen want hij houdt van haar, begrijpt wat zij nodig heeft en is bereid zich weg te cijferen. Jade is voor hem heel belangrijk. Zij is zijn zekerheid. Toch beseft hij langzaamaan dat de rol die hij heeft gekregen in de relatie, die zo gegroeid is, hem niet langer ligt. Maar eruit stappen of die rol ombuigen is niet vanzelfsprekend. Zo neemt hij zich voor om dominanter te worden, om zich niet meer te laten doen. Maar heel veel komt daar niet van terecht.'

Jade is een kunstenares en, zegt ze: kunst laat zich niet voorspellen. Haar project is voor haar levensnoodzakelijk en als Jakob dat niet begrijpt, dan is hij kortzichtig.

'Dat geldt wel vaker voor mensen die op een bijna obsessieve manier bezig zijn met hun werk of hun passie. Ook voor mij geldt dat ik mij soms helemaal smijt om aan een boek te werken. Je moet echt in je verhaal leven, met je personages, anders wordt het niks. Daarna volgen ook weer periodes, zoals nu bijvoorbeeld, waar ik de buitenwereld wel en zelfs graag binnenlaat. Niet alleen in de kunst is dat zo, ook in de wetenschap bijvoorbeeld. Van wetenschappers wordt misschien meer getolereerd omdat hun bijdrage - zo wordt dat toch vaak gezien - meer maatschappelijke relevantie heeft. Denk dan bijvoorbeeld aan iemand die aan fundamenteel kankeronderzoek werkt. Kunst is toch meer escapistisch en vrijblijvender. Toch geloof ik dat niet alleen mooie dingen maken maar ook de fantasie een belangrijke rol in onze maatschappij kan spelen. Voor veel mensen is kunst een echte voedingsbron en is het ook een positieve kracht.'

Toch kijkt u in deze roman ook met een ironische blik naar de kunstwereld.

'Dat is juist omdat ik soms de trucjes doorzie waarmee kunst zich, vaak via de media, positioneert. Neem een schedel en bezet die met diamanten (de Coster verwijst hier naar het kunstwerk van Damien Hirst, de man die de wereld ook de kasten vol pillen en de haai op sterk water gaf, red). Dat is nogal doorzichtig en zelfs cartoonesk. Ik vraag me af waar de innerlijke drang van die kunstenaar nog zit. Dat is kunst die vooral 'gemaakt' wordt door sluwe kunsthandelaars die de juiste rijke mensen kennen. Niet dat dure kunst in de exclusieve galeries niet mooi of belangwekkend kan zijn, maar het wereldje eromheen is vaak toch behoorlijk oppervlakkig. Soms lijken kunstenaars wel de hulpjes van de bankiers en houden zij het hele systeem mee in stand. Dat is lichtjes pervers. En nu Damien Hirst multimiljonair is en hij iets anders wil doen, keert dat zich tegen hem. Zijn nieuwe tentoonstelling met schilderijen is door de Britse pers afgekraakt.'

Is het voor u soms ook moeilijk om uw kunst met het dagelijks leven te verzoenen?

'Dat hangt af van de aard van een persoon. Ik ben redelijk obsessief. Maar dat geldt niet alleen voor mijn schrijven, dat heb ik ook als ik ga squashen bijvoorbeeld. Dat ik schrijf en dat dat een belangrijke rol in mijn leven krijgt, is zelfs geen keuze. Ik doe dat. Punt. De rest moet zich daar dan soms aan aanpassen. Ik wil een wereld maken die in de andere wereld een plaats kan krijgen, hoe marginaal dat ook mag zijn. Maar het heeft wel iets bezielends. Ik schep een wereld en personages en ik leef daar ook mee. Ik geloof in hen. Voor mij is dat nogal levensnoodzakelijk om overeind te blijven in de andere wereld.'

'Dit is van mij' gaat ook over verliezen en vooral over de angst om te verliezen. Was het voor u ook een onderzoek naar de 'kunst van het verliezen' zoals de beroemde dichteres Elisabeth Bishop ooit schreef?

'Eigenlijk gaat het meer over de angst om keuzes te maken en om, als die keuze gemaakt is, daar volledig voor te gaan. Eén kleine keuze kan je hele wereld veranderen. Keuzes maken is in eerste instantie verliezen, want als je uit meerdere mogelijkheden die ene keuze maakt, betekent dat automatisch dat andere opties moeilijker worden of wegvallen. Dat is bij de keuze van een frisdrank zo, dat is in de liefde zo. Anderzijds, als je voor iets of iemand kiest, dan kan dat ook een ongelooflijke rijkdom betekenen, omdat de intensiteit waarmee je ermee omgaat, veel groter wordt. Jakobs angst is dat hij niet alleen Jade zal kwijtspelen maar ook het leven dat aan zijn relatie verbonden is. Voor hem lijkt er geen ander leven mogelijk. Dus wordt hij bang en verliest hij het perspectief.'

Een van de personages zegt dat iedereen zijn leven zelf in handen moet nemen. Dat lijkt erg op een slogan uit een zelfhulpboek.

'Ik lees ze zelf niet maar ik ken ze wel. "Zoek het innerlijke kind in jezelf", dat soort dingen. Het zijn levensgrote clichés maar als we ze niet uit boeken halen, dan vinden we ze zelf wel uit. Constant leggen wij onszelf regels, geboden en verboden op. "Deze week ga ik niet drinken", of "vanaf nu ga ik alleen nog gezond eten." Om die regels daarna weer te breken. Prince zingt ergens: "Make the rules, and break them all". Dat is voorwaar geen slecht advies.'

U schrijft geen sociaal realistische verhalen, u geeft ook ruimte aan dingen die alleen maar kunnen in boeken en niet in de werkelijkheid.'

'Dat is niet helemaal waar, vind ik. De dingen die in mijn verhalen gebeuren, zijn een werkelijkheid die is opengegooid. Mensen praten nu eenmaal in hun hoofd, mensen hebben bepaalde gedachten die ze soms zelfs censureren omdat die botsen met normen. We zitten nu eenmaal vierentwintig uur per dag in ons hoofd. Dus is de werkelijkheid niet alleen dat wat we met onze ogen waarnemen, maar vooral wat we in ons hoofd maken. Dat Jakob gesprekken heeft met een dode persoon, is voor mij niet verwonderlijk. Via Jade leert hij haar familie en dus ook haar overleden tante kennen. En dus duikt die op in zijn verhaal.'

'Ik wilde deze keer in de ik-persoon schrijven en vanuit het perspectief van een man. Zo verleg je altijd bakens. Dat is het heerlijke aan wat ik doe, de kans krijgen om je passie uit te diepen.'