Op zee : roman

De carrière van Donald verloopt niet zoals verhoopt. Na vijftien jaar trouwe dienst blijft de hoge functie die hij ambieert uit. De man is zichtbaar opgebrand en op aanraden van de afdeling Personeel en Organisatie ruilt hij zijn kantoorbaan in voor een sabbatical. Donald besluit de zeiltocht te maken waar hij al jaren van droomt. Drie maanden zeilt hij alleen op de Noordzee en de Atlantische Oceaan. Tijdens de laatste etappe van zijn reis — van Thyborøn in Denemarken naar Harlingen in Nederland — wordt hij door zijn zevenjarige dochter Maria vergezeld. Zijn vrouw Hagar, die niet van zeilen houdt, wacht in Harlingen op haar gezin.
Het valt op dat Toine Heijmans’ debuutroman Op zee beperkt is in tijd. Hij zoomt enkel in op Donalds terugreis, die slechts 48 uur in beslag neemt. Op het eerste gezicht lijkt de roman op ruimtelijk vlak minder beperkt te zijn. Donald en Maria leggen immers een aanzienlijk aantal zeemijlen af tussen Denemarken en Nederland. Toch fungeert alleen de Noordzee als voornaamste ruimte in het boek. Op zee speelt zich bovendien zogoed als integraal af op de Ismaël, Donalds zeiljachtje dat hij naar het hoofdpersonage van zijn lievelingsroman Moby Dick (1851) genoemd heeft. De Ismaël die, losgescheurd van de veilige samenleving, machteloos op de onstuimige Noordzee ronddobbert, wekt een beklemmend gevoel op. Die streng afgebakende setting lijkt bij nader inzien toch op een enigszins beperkte ruimte te wijzen.
De tweedaagse zeiltocht zou geen noemenswaardige problemen mogen opleveren, maar het draait anders uit. Wanneer er een storm losbreekt, worden vader en dochter overgeleverd aan de onvoorspelbaarheid van de natuur. Als Donald het vooronder controleert, blijkt Maria spoorloos verdwenen te zijn. Door de paniek die hem op dat moment compleet verlamt, is hij niet meer in staat om rationeel te denken. Donald besluit de reddingsdiensten niet op de hoogte te brengen en autonoom naar zijn dochter op zoek te gaan. Dat resulteert in een afmattende en (schijnbaar) vruchteloze zoektocht.
De Volkskrant-journalist Heijmans heeft met Op zee een vlot te lezen roman afgeleverd. In het eerste deel geeft hij een adequaat beeld van maritiem zeilen enerzijds en de verschillende houding van vaders en moeders ten opzichte van hun kind anderzijds. In het tweede deel loopt de roman naar mijn mening averij op omdat de lezer te oppervlakkig met Donalds binnenwereld geconfronteerd wordt. Ik had meer willen lezen over de angst, waanzin en uitzichtloosheid die aan je vreet wanneer je, zoals het hoofdpersonage, je kind op zee verliest. De onverwachte ontknoping in het derde deel maakt echter veel goed. In de slothoofdstukken verschuift het vertelperspectief van de onbetrouwbare ik-verteller Donald naar de betrouwbare hij-verteller die opheldert wat er precies met Donald aan de hand is. De donkere illustraties van Jenna Arts ten slotte, sluiten perfect aan bij de onheilspellende sfeer van de roman.
[Glen Fobelets]