Moeders lichaam

Oirsbeek in Nederlands-Limburg - Oesjbik voor de locals - is typisch zo'n dorp waar nooit iets gebeurt, 'en dan van alles', schrijft Joris van Casteren in Moeders lichaam. Dat 'van alles' is nogal wat. In de lente van 2000 komt Maria in hoogsteigen persoon naar de huiskamer van de 63-jarige Suzanne Dahmen om haar te waarschuwen tegen 'discowoede' en 'het internet'. Vier jaar later worden er in het clubhuis van de Hells Angels drie mannen vermoord en in stukken gesneden. Het clubhuis wordt later omgeturnd in de Big&Chic, een kledingzaak voor vrouwen met een maatje meer. Maar de aanleiding tot Van Casterens boek doet zich voor in 2015. Dan staat er politie op de stoep in de Berkenlaan bij Piet van der Molen, een wat wereldvreemde vrijgezel die nog steeds bij zijn hoogbejaarde moeder woont en ondanks zijn bijna pensioengerechtigde leeftijd nog nooit heeft gewerkt. Verbijsterd kijkt de buurt toe hoe mannen in witte pakken door het raam een knullig in elkaar geknutselde kist naar buiten tillen. Piet heeft zijn overleden moeder tweeëneenhalf jaar in huis gehouden. Al die tijd bleef hij trouw gesprekjes met haar voeren en haar katten verzorgen - acht verwaarloosde stuks in totaal. Hij had de schok niet aangekund. Per slot was ze zestig jaar lang de enige vrouw in zijn leven geweest. Ze had hem op haar sterfbed zelf verzocht het zo te doen, en Piet was er de man niet naar om tegen zijn moeder in te gaan.

Wereldverbeteraar

Er waren ook praktische overwegingen. Als zijn moeders pensioen wegviel, zag zijn financiële toekomst er niet riant uit. Hij leefde van een werkloosheidsuitkering en vreesde uit zijn huurwoning te worden gezet. Dus hield hij de schijn op en leidde iedereen om de tuin.

Van Casteren, die faam verwierf met eerdere reportageboeken als Lelystad en Het been in de IJssel, is geïntrigeerd door de zaak omdat Piet hem aan Norman Bates doet denken, het hoofdpersonage uit Alfred Hitchcocks horrorklassieker Psycho. Hij maakt hemt tot het centrale personage van zijn jongste boek. Daarin verweeft hij twee verhaallijnen. In afwisselende hoofdstukken beschrijft hij zijn zoektocht naar het hoe en waarom van Piets handelwijze - zijn gesprekken met hem, de weinige vrienden en familieleden die zijn overgebleven en de buren - en het verhaal van hoe Piet geworden is wie hij is. Door al die stemmen pro en contra aan het woord te laten slaagt hij erin een genuanceerd portret te schetsen van een mens, met al zijn eigenaardigheden en inconsequenties: een enig kind, rot verwend door zijn hardwerkende, in armoede opgegroeide ouders, met een dominante moeder die hem het liefste dicht bij haar wil houden, een tiener die in de ban raakt van het rebelse gedachtegoed van de jaren 60 en tot het besluit komt dat hij niet wil werken voor een maatschappij die niet deugt, maar wél met een blitse scooter rondrijdt en zijn LP's uit Amerika laat komen, de dertiger die niets weet over seks en kennis en ervaring opdoet bij meisjes van plezier, die zijn relatie opblaast omdat hij bij zijn moeder niet met een vriendin kan komen aanzetten, de veganist en ecologist die de buurt onveilig maakt met zijn twee BMW's, de wereldverbeteraar met te korte beentjes, de kansberekenaar die via de roulette het geluk wil afdwingen, de toegewijde zoon die zijn vaders plaats inneemt na diens dood, de fraudeur die bij de rechtbank op weinig begrip kan rekenen. Een onverbeterlijke luiwammes volgens de een, een slachtoffer volgens de ander. Maar vooral is hij een mens van vlees en bloed.

Tegelijk is dit een boek over een langzaam verkruimelende gemeenschap, een dorp waar de samenhorigheid al lang zoek is, waar het meer dan twee jaar duurt voor iemands verdwijning wordt opgemerkt.

Geen uitlachtelevisie

Van Casteren schrijft het allemaal vlot op, hij speelt de rol van observator. Helaas slaagt hij er niet in de spanningsboog op te bouwen die van Het been in de IJssel zo'n fascinerende lectuur maakt. Wél hanteert hij goed gedoseerde humor: door zijn nauwgezette observatie, zijn droge manier van vertellen en zijn uitgekiende montage van de scènes die hij beschrijft, krijgen Oirsbeek en omstreken soms surrealistische trekjes, bij momenten heb je het gevoel in een film van Fellini te zijn beland. 'Ik hanteer een eigen manier van kijken en schrijven, waardoor er van objectiviteit, zo die al bestaat, niet altijd sprake hoeft te zijn', schrijft hij in de verantwoording. Toch laat hij Piet en zijn entourage in hun waarde, dit is geen uitlachtelevisie.

Het enige wat je op het einde zeker weet, is dat Piet van der Molen geen misdadiger is. Maar de verwondering blijft. Hoewel je hem beter begrijpt, is hij ook nog steeds een raadsel. De mens, ge kunt gij daar niet aan uit.

De Bezige Bij, 288 blz., 19,99 €.