In de wereld : roman

De Gentenaar Joris, hoofdpersoon in Robert Ankers roman In de wereld, twijfelt eraan of hij ooit in staat zal zijn 'alle wonderen die God schiep te aanschouwen en op te schrijven'. Maar toch 'is er niets in de wereld wat enige zin heeft dan om alles te aanschouwen, dan om erbij te zijn met alles wat je bent en het vervolgens op te schijven in een boek'. Het lijkt niet alleen een gedachte van Joris, maar net zo goed van de schrijver Robert Anker (1946-2017) zelf, die op de dag van verschijnen van In de wereld overleed aan kanker, amper een maand nadat de ziekte zich had geopenbaard. Hij laat Joris aan het einde van het boek verzuchten: 'Zelf ben ik ook bijna voorbij: over een maand word ik zeventig, ik bevind mij in de antichambre van de dood die mij elk moment binnen kan roepen om me te begeleiden naar het feest van de mol, zoals de grote dichter Anthonis de Roovere het heeft genoemd, de dood die ik mijn hele leven in de buurt heb geweten.'

Ankers jongste boek (er volgen postuum nog minimaal een roman en een dichtbundel) is een grootse roman die zich afspeelt in de middeleeuwen. Het opent met een geweldige beschrijving in vogelvlucht van processies in Gent ten tijde van de intocht van hertog Karel de Stoute in 1467. Virtuoos schildert Anker het gejoel in de achterhoede, waar dronken jonggezellen feestvieren, als op een schilderij van Pieter Bruegel. Moeiteloos lijkt de schrijver van hoog naar laag te glijden, van verheven naar boers, van adel naar ambacht. Om ten slotte met een paar gewiekste perspectiefwisselingen in te zoomen op Joris de Neve, meester-schrijnwerker. Al lezend zie je de schrijver achter zijn schrijftafel met Google maps de routes van Karel en de heiligenbeelden volgen, eerst het stratenpatroon overziend, dan van huis tot huis, totdat je zelf de keien onder je voeten voelt en met de menigte door Gent wordt gedreven. Dat is precies wat Anker de lezer wil laten ervaren en wat hij Joris op liet schrijven: 'Erbij zijn met alles wat je bent.'

Her en der verliefd

Joris ontdekt een vreemde plek op zijn huid, wordt vervolgens - want zo waren de regels - melaats verklaard en met een 'vuilbrief' uitgestoten uit de maatschappij. Vanaf nu is hij de outsider, 'innerlijk vrij', en verschaft zichzelf toegang tot alle mogelijke beroepen, steden en gemeenschappen, waar het lot hem voert. Een bonte tocht door middeleeuws Europa volgt, waarbij alle thema's uit Johan Huizinga's Herfsttij der Middeleeuwen langskomen. Joris wordt van leproos achtereenvolgens protestants opstandeling, vagebond, intrigant aan het hof van Karel, kwakzalver, pelgrim en aflatenhandelaar, ketter, drukker, huurling en wolhandelaar. Hij werpt de christelijke moraal van zich af, wordt her en der verliefd, en raakt verzeild in middeleeuwse Ierse avonturen van de Heilige Brandaan, de twaalfde-eeuwse Franse fabels van Ysopet, de Engelse Robin Hood, de Italiaanse Dante en Casanova. De research moet enorm zijn geweest; hoed af voor het meesterschap van Robert Anker, die dit boek in twee jaar tijd heeft geschreven. En godsribben (Ankers woord), wat is er veel te lachen!

Anker zoomt moeiteloos in en uit op de wereld die in voortstuwende stroom van verandering verkeert, en wisselt ook bedreven in verteltoon van boertige lol naar dramatische beschrijving van een pogrom naar intieme passage. 'Je kunt zoiets ingewikkelds als “de wereld” niet zomaar even veranderen met een groep mensen […] Daar moet iets anders voor gebeuren, al zou ik niet weten wat', constateert de hoofdpersoon, waarop het antwoord luidt: 'Nou ja, dat de wereld zelf verandert.'

Eén constante blijft de gedachten, gevoelens en zintuigen van de kameleontische Joris beheersen, waardoor hij de lezer lief wordt: zijn dochter Marike, net zo stoer als haar vader, getooid met pijl en boog, zich beurtelings als man en vrouw vertonend. Vader en dochter trekken zij aan zij de wereld in. Joris' leven, hoe turbulent en wellustig ook (ik leerde van deze roman naast veel meer het woord 'stoof' voor bordeel), draait uit op een hunkering naar liefde.

Bhagwan-sekte

In de wereld is één groot feest waarin Anker de lezer alle hoeken van vrijheid, taal en zinnelijkheid laat zien. Geregeld vertonen de middeleeuwse taferelen scherpe parallellen met onze huidige wereld: in de kroegpraat over 'de Joden' en armen die te lui zijn om te werken, in de vakbondstaal van de 'Leprozen Liga', en in de beschrijving van een commune waar vrije geesten naaktdansen en 'belevenis krijgen', wat net zoiets betekent als 'worshippen' in de Bhagwan-sekte in de jaren 80.

Anker schreef acht romans, tien dichtbundels en heel wat essays. Hij debuteerde met poëzie in Waar ik nog ben (1979). Nu hij overleden is, weten we waar hij was en zal blijven: in de wereld.

Querido, 412 blz., 19,99 € (e-boek 12,99 €).